Brak tabel wynagrodzeń za publiczne wykonanie utworów – profity dla użytkowników.

Zgodnie z art. 132 ustawy z dnia 15 czerwca 2018 r. o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi (Dz. U. poz. 1293) (dalej: u.z.z.) tabele wynagrodzeń za korzystanie z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych zatwierdzone na podstawie przepisów obowiązujących do dnia 31 sierpnia 2006 r. utraciły moc z dniem 19 lipca 2018 r., tj. z dniem wejścia w życie tej ustawy. Rozwiązanie to jest o tyle niecodzienne, że przewiduje wygaśnięcie decyzji administracyjnej z mocy prawa. Zrozumienie praktycznego znaczenia tego przepisu bez cofnięcia się do regulujących zagadnienie zatwierdzania tabel wynagrodzeń przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1231) (dalej: u.p.a.p.p.) nie jest możliwe.

Do czasu wejścia w życie przepisów u.z.z. kwestie związane z zatwierdzaniem tabel wynagrodzeń uregulowane były w u.p.a.p.p.. Regulacja ta przeszła pewne modyfikacje i obrosła dość bogatym orzecznictwem. Pierwotnie, od 24.05.1994 r. art. 108 u.p.a.p.p. przewidywał, że zatwierdzenia tabel wynagrodzeń dokonuje Komisja Prawa Autorskiego w trybie przewidzianym w k.p.a.. Co zrozumiałe korzystający z utworów próbowali na podstawie art. 28 k.p.a. uzyskać w takim postępowaniu status strony. Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą sądów administracyjnych uzyskanie takiego statusu nie było możliwe (wyroki NSA: z 16.04.2002 r., sygn. akt I SA 3210-3213/01; z 14.05.2002 r., sygn. akt I SA 3208-3209/01, z 27.04.2006 r. sygn. akt: II OSK 387/05, II OSK 388/05, II OSK 391/05, II OSK 726/05 (nie publ.)).
Przepis art. 108 u.p.a.p.p. utracił moc z dniem 01.09.2006 r. w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 stycznia 2006 r. sygn. akt SK 40/04 (Dz. U. Nr 21, poz. 164). W wyroku tym TK orzekł o niezgodności tego przepisu z Konstytucją odraczając utratę mocy obowiązującej właśnie do 01.09.2006 r. Stąd termin 31.08.2006 r. przewidziany przez art. 132 u.z.z.. W uzasadnieniu orzeczenia Trybunał wskazał, że orzekanie o wysokości należności z tytułu korzystania z utworów poprzez ustalenie wysokości stawki minimalnej wynikającej z tabeli zatwierdzonej przez Komisję Prawa Autorskiego, bez możliwości wzięcia udziału w takim postępowaniu przez zainteresowanych korzystających stanowi nieproporcjonalne do celu publicznego zatwierdzenia tabel ograniczenie swobody kontraktowej tych korzystających. Powinni oni bowiem mieć wpływ na ustalenie wysokości tych obciążeń. Jak stwierdził Trybunał „niewątpliwie ustanowione przez art. 108 ust. 3 ograniczenia nie są konieczne dla realizacji ważnego celu publicznego – interesu publicznego, lecz nawet przeciwnie utrudniają prawidłowe zrealizowanie tego celu.”. 

Przepis art. 132 u.z.z. pozwala zatem na wyeliminowanie z obrotu prawnego wszystkich tabel wynagrodzeń, co do których stosowano wadliwy tryb zatwierdzania bez udziału zainteresowanych korzystających. Aby zrozumieć skutki tego wyeliminowania należy prześledzić dalsze losy tabel wynagrodzeń zatwierdzonych w ww. trybie. Wyrok TK nie oznaczał bowiem, że wszystkie tabele zatwierdzone w trybie niezgodnym z Konstytucją utraciły moc, czy też przestały być stosowane. Skutek wynikający z art. 110 u.p.a.p.p. w postaci nadania wynikającym z nich wynagrodzeniom charakteru wynagrodzeń minimalnych trwał nadal. Natomiast znowelizowana została ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych, w której z dniem 21.10.2010 r. wprowadzono przepisy art. 1101 i nast., regulujące postępowanie w sprawie zatwierdzania tabel wynagrodzeń. Zgodnie z nimi postępowanie to prowadzone było zgodnie z przepisami k.p.c. o postępowaniu nieprocesowym, zaś uczestnikami postępowania mogły być organizacje zrzeszające podmioty korzystające z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych, których działalność obejmuje pola eksploatacji wynikające z tabel wynagrodzeń będących jego przedmiotem (art. 11012 ust. 6 pkt. 3 u.p.a.p.p.).
Jednocześnie przepisy wprowadzające ustawę przewidywały mechanizm pozwalający na wyeliminowanie z obrotu prawnego niektórych tabel zatwierdzonych poprzednio w niekonstytucyjnym trybie. Art. 3 ust. 5 ustawy z dnia 8 lipca 2010 r. o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 152, poz. 1016) przewidywał bowiem konieczność złożenia przez organizacje zbiorowego zarządzania w określonym terminie wniosków o zatwierdzenie tabel na polach eksploatacji: reemisja, nadawanie, korzystanie w Internecie, publiczne odtwarzanie oraz związanych z wynagrodzeniem dodatkowym za korzystanie z utworów audiowizualnych. W przypadku niezłożenia takiego wniosku dotychczasowa tabela wygasała.

W procedurze przewidzianej przez ww. przepisy u.p.a.p.p. zostały zatwierdzone tabele wynagrodzeń umieszczone na stronie podmiotowej Komisji Prawa Autorskiego. Ze względu na liczbę użytkowników, których dotyczą do najważniejszych należy zaliczyć Tabelę stawek wynagrodzeń za odtwarzanie utworów i przedmiotów praw pokrewnych Stowarzyszenia Artystów Wykonawców Utworów Muzycznych i Słowno-Muzycznych SAWP, Związku Artystów Scen Polskich ZASP, Stowarzyszenia Autorów ZAiKS, Stowarzyszenia Twórców Ludowych, Związku Producentów Audio-Video ZPAV, Stowarzyszenia Filmowców Polskich, Związku Artystów Wykonawców STOART oraz Stowarzyszenia Aktorów Filmowych i Telewizyjnych SAFT (sygn. akt sprawy DWIM.PZ-006/1-5/12), dotyczącą pola eksploatacji publiczne odtwarzanie. Zmianie nie uległy natomiast wynagrodzenia za korzystanie z utworów audiowizualnych, choć postępowanie w tej sprawie było prowadzone, a także tabele wynagrodzeń za korzystanie z utworów na polu eksploatacji publiczne wykonanie. Tym samym zgodnie z art. 132 u.z.z. to właśnie te tabele utraciły moc z dniem 19.07.2018 r.

Utrata mocy obowiązującej przez ww. tabele jest istotna szczególnie dla korzystających z utworów na polu eksploatacji publiczne wykonanie, a zatem dla organizatorów koncertów oraz innych imprez, w trakcie których dochodzi do korzystania z utworów wykonywanych „na żywo”. Stosowane dotychczas przez Stowarzyszenie Autorów ZAiKS stawki wynagrodzeń za korzystanie z utworów na tym polu eksploatacji były relatywnie wysokie. Uchylenie mocy tych tabel otwiera więc przed użytkownikami możliwość negocjowania stawek wynagrodzeń.
Przy tym ustawodawca wsparł użytkowników w tych negocjacjach wprowadzając w art. 45 ust. 4 u.z.z. zasadę składania użytkownikowi przez organizację zbiorowego zarządzania (OZZ) oferty zawarcia umowy. W przypadku, gdy oferowana stawka nie wynika z tabeli wynagrodzeń zatwierdzonej przez Komisję Prawa Autorskiego oferta musi zawierać uzasadnienie wysokości proponowanego wynagrodzenia. Uzasadnienie to powinno w szczególności wskazywać na to, w jaki sposób proponowane wynagrodzenie uwzględnia wysokość wpływów osiąganych z korzystania z utworów oraz charakter i zakres tego korzystania. W przypadku nieprzyjęcia oferty strony obowiązane są prowadzić negocjacje w dobrej wierze.
Można zatem przyjąć, że w stosunku do korzystania z utworów na polu eksploatacji publiczne wykonanie zaistniał stan opisany w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dn. 17.10.2007 r. sygn. akt VI ACa 1259/06 (nie publ.), gdzie wskazano, że w przypadku braku zatwierdzonych tabel wynagrodzeń tabele ustalone wewnętrznie przez OZZ nie stanowią normy semiimperatywnej i nie wiążą OZZ i licencjobiorców, stanowiąc jedynie skierowaną do tych ostatnich ofertę.

Do czasu spodziewanego zatwierdzenia przez Komisję Prawa Autorskiego tabeli wynagrodzeń za korzystanie na polu eksploatacji publiczne wykonanie jedynie od umiejętności negocjacyjnych korzystającego zależało będzie, jakie wynagrodzenie zapłaci za udzielenie licencji na korzystanie z utworów na tym polu eksploatacji. Dla skutecznego prowadzenia negocjacji istotne jest jednak trzymanie się pewnych reguł i odpowiedniego rozeznania w sprawach związanych z korzystaniem z utworów na

                                                                                                                                                  Adam Pacuski, radca prawny