Cesja wierzytelności z umów leasingu i pożyczek – kolejne spory nieuniknione?
Interpretacja Dyrektora KIS w sprawie skutków dokonania cesji wierzytelności daje wskazówki, jak do tego typu transakcji podchodzą organy. Stanowisko fiskusa, zgodnie z którym sprzedaż wierzytelności, które wcześniej zostały odpisane jako nieściągalne, co powoduje brak możliwości zaliczenia do kosztów podatkowych straty na ich sprzedaży, a jedynie uzyskanej ceny ich sprzedaży, a także konieczność dokonania odpowiedniej korekty, zapowiada jednak kolejne spory z podatnikami.
Transakcje przeniesienia wierzytelności wraz z przysługującymi jej prawami, najczęściej zwane cesją wierzytelności, są powszechną praktyką stosowaną w obrocie gospodarczym, również przez spółki z branży leasingowej. Obejmują one zarówno sprzedaż wierzytelności wymagalnych, których windykacja może być procesem długotrwałym i absorbującym zasoby wierzyciela, jak i wierzytelności przyszłych w ramach usług faktoringowych. Powyższe działania stanowią przede wszystkim źródło finansowania działalności wierzyciela, ale mają również na celu poprawę jego płynności, zwłaszcza w sytuacji, gdy istnieje ryzyko lub konieczność tworzenia rezerw w ujęciu rachunkowym.
Należy zaznaczyć, że praktyka, zarówno organów podatkowych, jak i sądów administracyjnych, w zakresie skutków podatkowych cesji wierzytelności po stronie cedenta i cesjonariusza nie jest jednolita. W odniesieniu do tych zagadnień podatnicy składają więc wnioski o wydanie interpretacji podatkowych, co prowadzi do licznych sporów interpretacyjnych z fiskusem.
Fiskus: konieczna korekta
Jedna ze spółek, która zamierzała zbyć takie wierzytelności, wystąpiła z wnioskiem o interpretację, w której zapytała Dyrektora KIS o skutki podatkowe zbycia nieściągalnych wierzytelności, przysługujących jej z tytułu zawartych przez nią – jako finansującego – umów leasingu finansowego i operacyjnego, a także pożyczek. Jej zdaniem cena sprzedaży pakietu wierzytelności z umów leasingu i pożyczek stanowić będzie w całości przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem CIT. Jednocześnie, w przypadku zbycia wierzytelności, które były zaliczone w całości lub w części do przychodów należnych, czyli pochodzących z okresowych opłat leasingowych z tytułu umów leasingu operacyjnego i finansowego, a także z opłat dodatkowych i prowizji wynikających z tych umów, które zostały przez spółkę odpisane jako nieściągalne, jak wskazano we wniosku, przysługuje jej prawo do rozpoznania kosztów uzyskania przychodu. Natomiast w odniesieniu do wierzytelności z tych samych źródeł, ale niezaliczonych do kosztów, np. ze względu na niespełnienie przesłanki udokumentowania ich nieściągalności, spółka może rozpoznać koszt uzyskania przychodów do wysokości przychodu ze sprzedaży tych wierzytelności oraz zaliczyć do kosztów podatkowych stratę na sprzedaży do wysokości zaliczonej wcześniej do przychodów należnych.
W momencie sprzedaży wierzytelności spółka nie może utrzymywać nadal w kosztach uzyskania przychodów wierzytelności odpisanej jako nieściągalna. W takiej sytuacji konieczne jest dokonanie odpowiedniej korekty i rozpoznanie kosztu jedynie do wysokości wykazanego uprzednio przychodu należnego.
W interpretacji z 28 grudnia 2022 r. (nr 0111-KDIB1-2.4010.663.2022.1.AK) Dyrektor KIS uznał takie stanowisko za w części prawidłowe i w części nieprawidłowe. Nie miał wątpliwości, że wynagrodzenie z tytułu sprzedaży przez spółkę pakietu wierzytelności będzie stanowić jej przychód podatkowy. Organ podatkowy oparł się na zasadzie ogólnej, zgodnie z którą w przypadku zbycia wierzytelności zaliczonych uprzednio do przychodów należnych, przychód powstały w związku z ich zbyciem należy rozpoznać na podstawie art. 14 ust. 1 ustawy o CIT, a więc jest nim wartość wyrażona w cenie określonej w umowie. Organ zwrócił również uwagę, że w analizowanym stanie faktycznym część wierzytelności będących przedmiotem umowy sprzedaży nie była uprzednio zarachowana jako przychód należny, gdyż były to wierzytelności m.in. z tytułu udzielonych pożyczek, które są co do zasady obojętne podatkowo, i odsetek, które rozpoznawane są w rachunku podatkowym na zasadzie kasowej. Zbycie wierzytelności z tytułu udzielonych pożyczek jest natomiast czynnością odrębną od udzielania pożyczek.
Za nieprawidłowe Dyrektor KIS uznał zaś stanowisko spółki w zakresie wierzytelności odpisanych jako nieściągalne. Organ zajął stanowisko, zgodnie z którym nieściągalna wierzytelność – na skutek sprzedaży – traci status wierzytelności odpisanej jako nieściągalna. Po dokonaniu sprzedaży takiej wierzytelności nie zachodzą już przesłanki do uznania jej jako kosztu uzyskania przychodu, zatem w przypadku dokonania sprzedaży wierzytelności, w stosunku do której został dokonany wcześniej odpis aktualizujący, należy dokonać odwrócenia kosztu uzyskania przychodu z tytułu wierzytelności odpisanych jako nieściągalne. Dyrektor KIS uznał, że w momencie sprzedaży wierzytelności spółka nie może utrzymywać nadal w kosztach uzyskania przychodów wierzytelności odpisanej jako nieściągalna, z uwagi na to że nie spełnia ona ustawowych warunków zaliczenia jej do kosztów podatkowych, a zatem konieczne jest dokonanie w tym zakresie odpowiedniej korekty i rozpoznanie kosztu przez spółkę jedynie do wysokości wykazanego uprzednio przychodu należnego.
W odniesieniu do wierzytelności niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów organ potwierdził natomiast, że spółka może ująć w kosztach zarówno przychód ze sprzedaży tych wierzytelności, ale także stratę na sprzedaży do wysokości zaliczonej wcześniej do przychodów należnych.
Omawiana interpretacja nie rozwiewa wszystkich wątpliwości związanych ze zbywaniem wierzytelności wynikających z umów leasingu i pożyczek. Zawiera jednak pewne wskazówki, jak do przedmiotowego zagadnienia podchodzą organy podatkowe. Brzmienie obowiązujących przepisów, a także niejednolita linia orzecznicza sądów administracyjnych, zwiastują kolejne spory z organami podatkowymi.