Darowizna udziałów w składnikach przedsiębiorstwa opodatkowana VAT? Odpowiedzi udzieli TSUE
NSA, rozpatrujący skargę kasacyjną w sprawie dotyczącej opodatkowania VAT darowizny po połowie udziału w składnikach przedsiębiorstwa na rzecz córek skarżącej podatniczki, uznał, że zagadnienie będące przedmiotem sprawy budzi wątpliwości co do wykładni prawa unijnego i w związku z tym skierował pytanie prejudycjalne do TSUE. Przedsiębiorcy planujący sukcesję na rzecz młodszego pokolenia w zbliżonym modelu poczekają na odpowiedź, która będzie mieć znaczący wpływ na finansowy aspekt takiej czynności.
Podatniczka wniosła do WSA w Poznaniu skargę na interpretację indywidualną w związku z uznaniem przez Dyrektora KIS jej stanowiska za nieprawidłowe.
Sprawę zainicjowała podatniczka, która prowadzi działalność gospodarczą i jest czynnym podatnikiem VAT. Planuje jednak przekazać przedsiębiorstwo, które obejmuje zarówno majątek trwały, jak i obrotowy, a także zobowiązania związane z prowadzoną działalnością. Przedsiębiorstwo objęte jest wspólnością majątkową podatniczki oraz jej małżonka, z wyjątkiem prawa użytkowania wieczystego nieruchomości, stanowiącego majątek osobisty podatniczki.
Przedsiębiorstwo w całości będzie przedmiotem darowizny podatniczki oraz jej małżonka na rzecz ich dwóch córek, z których każda otrzyma udział w wysokości ½ w przedsiębiorstwie. Jak wskazała podatniczka, obdarowane córki planują niezwłoczne wniesienie przedsiębiorstwa do spółki jawnej, czynnego podatnika VAT, której są wspólniczkami. Po włączeniu przedsiębiorstwa do przedsiębiorstwa obdarowanych córek jego działalność będzie kontynuowana bez zasadniczych zmian. Podatniczka, składając wniosek o interpretację, chciała potwierdzić, że dokonanie darowizny udziałów w przedsiębiorstwie będzie stanowiło czynność, której nie obejmuje opodatkowanie VAT.
WSA: darowizna udziałów w przedsiębiorstwie dostawą towarów z VAT
Dyrektor KIS, a następnie WSA w Poznaniu, oceniły to stanowisko jako nieprawidłowe. Sąd wskazał, że zbywane przedsiębiorstwo musi stanowić całość pod względem organizacyjnym i funkcjonalnym, a całość zbywanych składników musi pozwalać na prowadzenie samodzielnej działalności gospodarczej, by uzasadnione było zastosowanie wyłączenia z opodatkowania VAT, które ma na celu uproszczenie rozliczenia związanego z przeniesieniem majątku przedsiębiorstwa lub jego części. W konkretnej sytuacji ujętej w opisie zdarzenia przyszłego, zdaniem WSA, transakcja darowizny nie będzie podlegała wyłączeniu z opodatkowania, gdyż jej przedmiotem nie będzie ani przedsiębiorstwo, ani jego zorganizowana część.
TSUE udzieli odpowiedzi na pytanie, czy nieodpłatne przekazanie przez podatnika po 1/2 udziału w całym majątku na rzecz dwóch osób fizycznych niebędących podatnikami, które zamierzają niezwłocznie wnieść te udziały w formie wkładu niepieniężnego do spółki osobowej prowadzącej działalność gospodarczą, w której są wspólnikami, może być uznawane za przekazanie całości majątku – a tym samym – czy dopuszczalne są przepisy krajowe, uznające taką transakcję za wyłączoną z opodatkowania VAT.
WSA w Poznaniu zauważył, że w rzeczywistości każda z obdarowanych otrzyma tylko część tego przedsiębiorstwa (ułamek), a nie jego całość bądź zorganizowaną część, zaś działalność gospodarczą (przy użyciu majątku przedsiębiorstwa) będzie prowadziła spółka jawna utworzona przez obdarowane, będąca podmiotem trzecim. W ocenie Sądu, wyodrębniony ułamek nie umożliwia samodzielnej realizacji zadań gospodarczych, a także nie może być mowy o kontynuacji działalności zbywcy przez nabywców, skoro udziały zostaną wniesione do spółki jawnej. Sąd nie zgodził się też z zawartym w skardze wnioskiem o skierowanie pytania prejudycjalnego do TSUE i w rezultacie, w wyroku wydanym w 2021 r., oddalił skargę podatniczki.
NSA: konieczna wykładnia TSUE
Wskutek skargi kasacyjnej wniesionej przez podatniczkę, która nie zgodziła się ze stanowiskiem WSA w Poznaniu, sprawa trafiła do NSA. W przeciwieństwie do sądu w Poznaniu, skład orzekający w NSA uznał, że zagadnienie występujące w sprawie powoduje wątpliwości co do wykładni prawa Unii i postanowieniem z 6 lutego 2025 r. (sygn. I FSK 1641/21) zwrócił się do TSUE z pytaniem prejudycjalnym.
Zatem to unijny sąd udzieli odpowiedzi na pytanie, czy nieodpłatne przekazanie przez podatnika po 1/2 udziału w całym majątku na rzecz dwóch osób fizycznych niebędących podatnikami, które zamierzają niezwłocznie wnieść te udziały w formie wkładu niepieniężnego do spółki osobowej prowadzącej działalność gospodarczą, w której są wspólnikami, może być uznawane za przekazanie całości majątku – a tym samym – czy dopuszczalne są przepisy krajowe, uznające taką transakcję za wyłączoną z opodatkowania VAT.
Podatkowe trudności sukcesji
Przedsiębiorcy, których czeka wyzwanie sukcesji rodzinnego biznesu, mają do wyboru wiele scenariuszy. Zabezpieczenie tego procesu od strony podatkowej może być czasochłonne – w przypadku skarżącej w opisanej sprawie wniosek o interpretację indywidualną złożony został w marcu 2020 r., a zatem nie warto zbytnio zwlekać z planowaniem. Przed rozpoczęciem tego procesu konieczne jest przeanalizowanie indywidualnych uwarunkowań, które znacząco wpływają na wybór najbardziej optymalnego wariantu. Wybrane aspekty, dotyczące założenia i funkcjonowania fundacji rodzinnej, opisaliśmy już między innymi w następujących artykułach:
Autor: Marek Urbaniak, adwokat