Składka na ubezpieczenie zdrowotne – jak ją liczyć w 2022 r.?

Składka na ubezpieczenie zdrowotne – jak ją liczyć w 2022 r.?

Do końca 2021 r. podatnicy mogli odliczyć od podatku PIT 7,75 % składki zdrowotnej, która wynosiła 9%. Na skutek zmian przepisów wprowadzonych w ramach tzw. Polskiego Ładu zasady związane z obliczaniem składki zdrowotnej uległy zmianie. Zlikwidowano także możliwość odliczenia składki zdrowotnej od podatku PIT. Sposób ustalania podstawy wymiaru składki zdrowotnej może dodatkowo zmienić nowelizacja, którą 9 lutego przyjął Sejm.

Wkrótce po rozpoczęciu obowiązywania przepisów Polskiego Ładu eksperci zwrócili uwagę na fakt, że składka zdrowotna na gruncie ustawy o PIT nie stanowi kosztów uzyskania przychodów (w przeciwieństwie do składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe), a zatem nie może zostać odliczona od przychodu przy ustalaniu podstawy opodatkowania podatkiem PIT. W konsekwencji jest ona uwzględniana przy obliczeniu PIT. Jest to więc swego rodzaju podwójne opodatkowanie (przy czym obowiązujące już od dawna), które na skutek wejścia w życie Polskiego Ładu i likwidacji możliwości odliczenia od podatku PIT 7,75% składki zdrowotnej, stało się dotkliwiej odczuwalne.

Zmianie uległ również sam sposób obliczania składki zdrowotnej, który jest teraz uzależniony od wybranej przez podatnika formy opodatkowania. Należy przypomnieć, że do końca 2021 r. podstawa wymiaru składki zdrowotnej miała charakter zryczałtowany i wynosiła 75% kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku. Do końca 2021 r. składka zdrowotna wynosiła więc 381,81 zł [9% x (75% x 5656,51 zł)].

Jak za styczeń, jak za luty?

Od 2022 r. opisane powyżej zasady uległy zmianie, z tym zastrzeżeniem, że składka zdrowotna za styczeń 2022 r. dla przedsiębiorców rozliczających się w ramach skali podatkowej lub tzw. podatkiem liniowym, będzie wyliczana jeszcze na dotychczasowych zasadach (i dla tych grup przedsiębiorców wyniesie 419,92 zł). Zmianie uległy również terminy płatności składek ZUS – aktualnie obowiązującym terminem jest 20 dzień następnego miesiąca.

Przedsiębiorcy zastanawiają się jednak obecnie, jak ustalić wysokość składki zdrowotnej od lutego 2022 r.? Miesięczną podstawę wymiaru składki zdrowotnej przedsiębiorców rozliczających się w ramach skali podatkowej oraz podatku liniowego stanowi dochód z działalności gospodarczej uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, za który opłacana jest składka. Tak ustalona podstawa wymiaru nie może być jednak niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, które w 2022 r. wynosi 3010 zł brutto.

Aktualnie przy ustalaniu podstawy wymiaru składki zdrowotnej należy uwzględniać wszystkie przychody, a więc również te, które nie podlegają opodatkowaniu lub są zwolnione z PIT. Jeśli zmiany, które 9 lutego 2022 r. przyjął Sejm, wejdą w życie, większość takich przychodów nie będzie brana pod uwagę, co w przypadku niektórych przedsiębiorców może spowodować, że składka zdrowotna będzie należna od niższych przychodów.

Obliczając więc składkę zdrowotną za luty 2022 r. należy uwzględnić dochód za styczeń – stanowiący różnicę pomiędzy przychodem a kosztami uzyskania przychodów (pomniejszoną o sumę składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe).

Przykład: 

przychód za styczeń: 6000 zł
koszty uzyskania przychodu: 300 zł
składki ZUS: 285,71 zł
podstawa wymiaru składki zdrowotnej za luty 2022 r.: 6000 – 300 zł – 285,71 zł = 5414,29 zł
składka zdrowotna za luty 2022 r. (skala podatkowa): 5414,29 zł x 9% = 487,29 zł
składka zdrowotna za luty 2022 r. (podatek liniowy): 5414,29 zł x 4,9%= 265,30 zł (kwota jest niższa niż 9% minimalnego wynagrodzenia w 2022 r., dlatego składka wyniesie 270,90 zł)


Z kolei, dochód za kolejne miesiące oblicza się (w sposób narastający) jako:

  1. różnicę pomiędzy sumą przychodów osiągniętych od początku roku a sumą kosztów uzyskania przychodów poniesionych od początku roku,
  2. pomniejszoną o dochód ustalony za poprzedni miesiąc oraz o różnicę pomiędzy sumą składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe zapłaconych od początku roku a sumą składek odliczonych w poprzednim miesiącu.

Przykład:

przychód w styczniu i lutym 2022 r.: 6000 zł
koszty uzyskania przychodów w styczniu i lutym 2022 r.: 300 zł
składki ZUS w styczniu i lutym 2022 r.: 285,71 zł
dochód w lutym 2022 r.: 5414,29 zł
podstawa wymiaru składki zdrowotnej za marzec 2022 r: 
[(6000+6000) – (300+300)] – 5414,29 – [(285,71+285,71+285,71) – 285,71] = 5414,29 zł
składka zdrowotna za marzec 2022 r. (skala podatkowa): 5414,29 zł x 9% = 487,29 zł
składka zdrowotna za marzec 2022 r. (podatek liniowy): 5414,29 zł x 4,9%= 265,30 zł (kwota jest niższa niż 9% minimalnego wynagrodzenia w 2022 r., dlatego składka wyniesie 270,90 zł)

Co zakłada nowelizacja z 9 lutego?

Warto również zwrócić uwagę, że 9 lutego 2022 r. Sejm uchwalił zmiany w Polskim Ładzie, które zakładają nowelizację art. 81 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, który reguluje sposób ustalania podstawy wymiaru składki zdrowotnej.

Powyższe zmiany zakładają, że roczną podstawę wymiaru składki zdrowotnej osób prowadzących działalność gospodarczą stanowi dochód z działalności gospodarczej ustalony (za rok kalendarzowy) jako różnica między osiągniętymi przychodami, z wyłączeniem przychodów niepodlegających opodatkowaniu PIT, a poniesionymi kosztami uzyskania tych przychodów, pomniejszony o kwotę opłaconych w tym roku składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów.

Aktualnie przy ustalaniu podstawy wymiaru składki zdrowotnej należy uwzględniać wszystkie przychody, a więc również te, które nie podlegają opodatkowaniu lub są zwolnione z PIT. W konsekwencji wejścia w życie opisanych powyżej zmian, większość takich przychodów nie byłaby brana pod uwagę, co w przypadku niektórych przedsiębiorców może spowodować, że składka zdrowotna będzie należna od niższych przychodów.

Przyjęta przez Sejm nowelizacja zakłada też, że przy ustalaniu podstawy wymiaru składki zdrowotnej należy uwzględniać tzw. różnice remanentowe. Ponadto, dochód ma nie być powiększany o odpisy amortyzacyjne zaliczone do kosztów uzyskania przychodów przed 1 stycznia 2022 r. Wszystkie omawiane zmiany mają wejść w życie dzień po ogłoszeniu ustawy. Kiedy to dokładnie nastąpi, trudno powiedzieć, ponieważ 10 lutego 2022 r. ustawa została przekazana do Senatu. Izba wyższa zajęła się nią już 16 lutego i przyjęła nowelizację ustawy o PIT z poprawkami, co oznacza, że ustawa trafi ponownie do Sejmu. Najbliższe posiedzenie zaplanowane jest na 23-24 lutego.

Zakładając, że opisana powyżej nowelizacja Polskiego Ładu wejdzie w życie w kształcie uchwalonym przez Sejm (ewentualnie – z poprawkami Senatu), można spodziewać się, że sposób obliczania dochodu na potrzeby ustalenia składki zdrowotnej będzie zbliżony do sposobu obliczania dochodu dla celów podatku PIT, w tym z uwzględnieniem tzw. różnic remanentowych. Jednak tego, czy ustawa zacznie obowiązywać – oraz tego, jaki będzie jej ostateczny kształt – dowiemy się w najbliższym czasie.

Żaneta Napora

Autor: Żaneta Napora, adwokat