Stopy procentowe i odsetki. System naczyń połączonych

Rada Polityki Pieniężnej po raz kolejny podwyższyła stopy procentowe NBP. Choć ekonomiści spodziewali się większej podwyżki, nie zmienia to faktu, że od października 2021 r. stopy procentowe zostały podwyższone już 10 razy, w efekcie czego wzrostowi uległy nie tylko raty kredytów hipotecznych, ale również istotne z perspektywy podatników odsetki – podatkowe, ustawowe i maksymalne, co przekłada się na wyższą – w porównaniu z ubiegłym rokiem już dwukrotnie – wartość odsetek dla zobowiązań podatkowych, które nie zostały uregulowane w terminach ustawowych.
Decyzją z 7 lipca 2022 r. Rada Polityki Pieniężnej NBP podniosła stopy procentowe NBP o kolejne 50 pkt. bazowych. To już dziesiąta podwyżka stóp od października 2021 r. Konsekwencją tych decyzji jest nie tylko wzrost rat kredytów hipotecznych. Wysokość stóp procentowych ma bowiem również wpływ na wysokość odsetek podatkowych, ustawowych oraz maksymalnych. W uproszczeniu oznacza to, że od powstałych zaległości podatkowych i innych wierzytelności podatnicy zapłacą wyższe odsetki. Ich wysokość – w porównaniu z rokiem poprzednim – jest już dwukrotnie większa.
Po ostatnich podwyżkach RPP stopa referencyjna NBP wynosi 6,50%, natomiast pozostałe stopy procentowe NBP wynoszą odpowiednio:
- stopa lombardowa 7,00% w skali rocznej,
- stopa depozytowa 6,00% w skali rocznej,
- stopa redyskonto weksli 6,55% w skali rocznej,
- stopa dyskontowa weksli 6,60% w skali rocznej.
Warto przy tym zaznaczyć, że na wysokość naliczonych odsetek mają wpływ przede wszystkim stopa referencyjna i lombardowa.
Odsetki podatkowe
Wysokość odsetek podatkowych reguluje art. 56 §1 Ordynacji podatkowej, zgodnie z którym stawka odsetek za zwłokę jest równa sumie 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalonej zgodnie z przepisami o Narodowym Banku Polskim, i 2% – z tym że stawka ta nie może być niższa niż 8%.
Począwszy od 1 stycznia 2016 r. aż do 8 lutego 2022 r. wysokość odsetek podatkowych utrzymywana była na najniższym poziomie, czyli 8%. Jednakże, z uwagi na szybko rosnącą w Polsce inflację, RPP NBP podniosła wysokość stopy lombardowej o 0,25 pkt. procentowego, w konsekwencji czego oprocentowanie odsetek już w lutym wzrosło do 8,5%, a aktualnie wynosi ono 16%.
Najbliższa zmiana wysokości stóp procentowych nastąpi prawdopodobnie już we wrześniu. Według wielu ekspertów, aby ograniczyć skalę osłabienia złotego i jego proinflacyjnego wpływu, RPP będzie silniej zacieśniać politykę pieniężną. W efekcie spodziewany jest wzrost stóp procentowych o 50 pb. lub 75 pb. we wrześniu i o kolejne 50 pb. w październiku, co w IV kwartale 2022 r. powinno przełożyć się na osiągnięcie przez stopę referencyjną poziomu nawet 7,75%.
Poniższa tabela przedstawia wysokość odsetek od zobowiązania podatkowego po każdej z podwyżek stóp lombardowych. W przykładzie przyjęto, że zobowiązanie podatkowe wynosiło 100 000 zł i zostało ono uregulowane po 14 dniach od ustawowego terminu płatności zobowiązania.
ODSETKI OD ZOBOWIĄZAŃ PODATKOWYCH | |||||
Odsetki | Obowiązują od | Termin płatności zobowiązania | Termin uregulowania zobowiązania | Suma odsetek do zapłaty | Wzrost o |
16,0% | 07.07.2022 r. | 08.07.2022 r. | 22.07.2022 r. | 613,70 zł | 306,85 zł |
15,0% | 09.06.2022 r. | 13.06.2022 r. | 27.06.2022 r. | 575,34 zł | 268,49 zł |
13,5% | 06.05.2022 r. | 18.05.2022 r. | 01.06.2022 r. | 517,81 zł | 210,96 zł |
12% | 07.04.2022 r. | 18.04.2022 r. | 02.05.2022 r. | 427,40 zł | 120,55 zł |
10% | 09.03.2022 r. | 21.03.2022 r. | 04.04.2022 r. | 383,56 zł | 76,71 zł |
8,5% | 09.02.2022 r. | 18.02.2022 r. | 04.03.2022 r. | 326,03 zł | 19,18 zł |
8,0% | 01.01.2016 r. | 27.12.2021 r. | 10.01.2022 r. | 306,85 zł |
|
Wraz z ostatnią podwyżką stopy lombardowej suma odsetek dla przykładowej wysokości zobowiązania podatkowego w stosunku do sumy odsetek sprzed pierwszej podwyżki wzrosła zatem o 306,85 zł, co oznacza już dwukrotny wzrost.
Odsetki ustawowe
Wysokość odsetek ustawowych reguluje art. 359 § 2 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym, jeżeli wysokość odsetek nie jest określona w inny sposób, należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych. Jednocześnie zgodnie z art. 481 § 2, jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.
Poniższe zestawienia przedstawiają przykładową wysokość wartości odsetek kapitałowych i za opóźnienie od wierzytelności po każdej z podwyżek stóp referencyjnych. W przykładzie przyjęto, że wartość wierzytelności wynosi 100 000 zł. Została ona uregulowana po 14 dniach od określonego terminu płatności wierzytelności.
ODSETKI KAPITAŁOWE OD WIERZYTELNOŚCI |
|||||
Odsetki kapitałowe |
Obowiązują od |
Termin płatności wierzytelności |
Termin uregulowania wierzytelności |
Suma odsetek do zapłaty |
Wzrost o |
10,0% rocznie |
07.07.2022 r. |
08.07.2022 r. |
22.07.2022 r. |
383,56 zł |
201,37 zł |
9,5% rocznie |
09.06.2022 |
10.06.2022 r. |
24.06.2022 r. |
364,38 zł |
182,20 zł |
8,75% rocznie |
06.05.2022 |
09.05.2022 r. |
23.05.2022 r. |
335,62 zł |
153,43 zł |
8% rocznie |
07.04.2022 |
08.04.2022 r. |
22.04.2022 r. |
306,85 zł |
124,66 zł |
7% rocznie |
09.03.2022 |
10.03.2022 r. |
24.03.2022 r. |
268,49 zł |
86,30 zł |
6,25% rocznie |
09.02.2022 |
10.02.2022 r. |
24.02.2022 r. |
239,73zł |
57,54 zł |
5,75% rocznie |
05.01.2022 |
06.01.2022 r. |
20.01.2022 r. |
220,55 zł |
22,60 zł |
5,25% rocznie |
09.12.2021 |
10.12.2021 r. |
24.12.2021 r. |
201,37 |
19,18 zł |
4,25 rocznie |
01.01.2016 r |
23.11.2021 r. |
07.12.2021 r. |
182,19 zł |
|
ODSETKI ZA OPÓŹNIENIE OD WIERZYTELNOŚCI | |||||
Odsetki za opóźnienie | Obowiązują od | Termin płatności wierzytelności | Termin uregulowania wierzytelności | Suma odsetek do zapłaty | Wzrost o |
12,0% | 07.07.2022 r. | 08.07.2022 r. | 22.07.2022 r. | 460,27 zł | 201,37 zł |
11,5% rocznie | 09.06.2022 | 10.06.2022 r. | 24.06.2022 r. | 441,10 zł | 182,20 zł |
10,75% rocznie | 06.05.2022 | 09.05.2022 r. | 23.05.2022 r. | 412,33 zł | 153,43 zł |
10% rocznie | 07.04.2022 | 08.04.2022 r. | 22.04.2022 r. | 383,56 zł | 124,66 zł |
9% rocznie | 09.03.2022 | 10.03.2022 r. | 24.03.2022 r. | 345,21 zł | 86,31 zł |
8,25% rocznie | 09.02.2022 | 10.02.2022 r. | 24.02.2022 r. | 316,44 zł | 57,54 zł |
7,75% rocznie | 05.01.2022 | 07.01.2022 r. | 21.02.2022 r. | 297,26 zł | 38,36 zł |
7,25% rocznie | 09.12.2021 | 10.12.2021 r. | 24.12.2021 r. | 278,08 zł | 19,18 zł |
6,75% rocznie | 01.01.2016 r | 23.11.2021 r. | 07.12.2021 r. | 258,90 zł |
|
Jak widać z powyższych zestawień, podwyżka stóp referencyjnych spowodowała, że wysokość odsetek kapitałowych i za opóźnienie od wierzytelności uległa wzrostowi o 201,37 zł w stosunku do wysokości sprzed pierwszych podwyżek z października 2021 r., co oznacza już ponad dwukrotny wzrost.
Należy wskazać, że wzrost odsetek ustawowych ma także wpływ na wzrost odsetek maksymalnych, bowiem stanowią one dwukrotność tych pierwszych, w efekcie czego dla wyżej wskazanych przykładów wzrost sumy odsetek (maksymalnych) do zapłaty będzie wynosił 402,74 zł.
Czy należy spodziewać się kolejnych podwyżek?
Wielu analityków spodziewało się, że podwyżki stóp, które ogłoszono w lipcu, będą większe, ale jednocześnie, że będzie to ostatnia korekta ich wysokości w najbliższym czasie. Ostatecznie zdecydowano się na zmianę jedynie o 50 pb., ale – zgodnie z zapowiedziami Rady Polityki Pieniężnej – należy spodziewać się kolejnych podwyżek stóp. Najbliższa zmiana ich wysokości nastąpi prawdopodobnie już we wrześniu. Według wielu ekspertów, aby ograniczyć skalę osłabienia złotego i jego proinflacyjnego wpływu, RPP będzie silniej zacieśniać politykę pieniężną. W efekcie spodziewany jest wzrost stóp procentowych o 50 pb. lub 75 pb. we wrześniu i o kolejne 50 pb. w październiku, co w IV kwartale 2022 r. powinno przełożyć się na osiągnięcie przez stopę referencyjną poziomu nawet 7,75%.
Naturalną konsekwencją wzrostów stopy referencyjnej będzie podwyżka pozostałych stóp procentowych, w tym stanowiących podstawę wyliczenia wysokości odsetek podatkowych, ustawowych i maksymalnych. Poniższe zestawienie przedstawia warianty potencjalnych wysokości stóp procentowych po kolejnych podwyżkach zastosowanych przez RPP NBP.
Rodzaj stopy |
Obecna wartość |
Wariant I – wzrost o 50 pb. |
Wariant I – wzrost o 50 pb. |
Wariant II – Wzrost o 75 pb. |
Wariant II – wzrost o 50 pb. |
Stopa referencyjna |
6,50% |
7,00% |
7,50% |
7,25% |
7,75% |
Stopa lombardowa |
7,00% |
7,50% |
8,00% |
7,75% |
8,25% |
Stopa depozytowa |
6,00% |
6,50% |
7,00% |
6,75% |
7,25% |
Stopa redyskonto |
6,55% |
7,05% |
7,55% |
7,30% |
7,80% |
Stopa dyskontowa |
6,60% |
7,10% |
7,60% |
7,35% |
7,85% |
Jeśli prognozy dotyczące przyszłych podwyżek stóp procentowych spełnią się, dla podatników będzie oznaczać to ponad dwukrotny wzrost wysokości w porównaniu do wysokości tych odsetek sprzed podwyżek stóp procentowych z października 2021 r.

Autor: Piotr Piechowicz