Udział własny bez VAT – korzystny wyrok NSA dla branży leasingowej
Opłaty wynikające z udziału własnego przy szkodach komunikacyjnych od lat budzą wątpliwości podatników, zwłaszcza firm leasingowych i flotowych, w kontekście ich skutków podatkowych. Kluczowe pytanie dotyczy tego, czy stanowią one wynagrodzenie za usługę, a co za tym idzie – czy podlegają opodatkowaniu VAT? W wyroku z 12 czerwca 2025 r. Naczelny Sąd Administracyjny udzielił jednoznacznej odpowiedzi w tym zakresie.
NSA: brak wzajemności to brak VAT
Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził, że otrzymywana przez finansującego kwota „udziału własnego”, uiszczana przez klientów w związku ze szkodami w pojazdach, nie stanowi wynagrodzenia z tytułu odpłatnego świadczenia usług ani dostawy towarów. W przypadku pojazdów stanowiących własność spółki leasingowej, opłata ta ma charakter odszkodowawczy – jest rekompensatą za szkodę w majątku właściciela. Nie występuje więc bezpośredni związek między świadczeniem a otrzymaną kwotą.
Równie wyraźne stanowisko NSA zajął w odniesieniu do pojazdów niebędących własnością spółki, np. wykorzystywanych w ramach usług CFM. W takim przypadku – jak podkreślono – brak jest jakiegokolwiek ekwiwalentu, który mógłby stanowić podstawę do uznania czynności za usługę opodatkowaną VAT.
W obu przypadkach Sąd orzekł zatem, że spółka nie powinna naliczać podatku VAT od otrzymanych kwot.
Udział własny a świadczenie usługi – co mówi orzecznictwo?
Wyrok NSA potwierdza dotychczasowe podejście sądów administracyjnych, zgodnie z którym płatności mające charakter restytucyjny, niewiążące się z żadnym świadczeniem wzajemnym, nie podlegają VAT. W orzeczeniu wyraźnie zaakcentowano, że warunkiem opodatkowania czynności jako świadczenia usług jest istnienie związku między zapłatą a konkretnym działaniem podatnika. W przypadku udziału własnego – taki związek nie występuje.
NSA wyraźnie wskazał, że warunkiem opodatkowania czynności jako świadczenia usług jest istnienie związku między zapłatą a konkretnym działaniem podatnika. W przypadku udziału własnego taki związek nie występuje, więc nie podlega on VAT.
Rozróżnienie przez NSA sytuacji, gdy pojazd jest własnością leasingodawcy, od takiej, gdy leasingodawca jedynie zarządza flotą, ma istotne znaczenie praktyczne. Mimo że mechanizm obciążenia klienta kwotą udziału własnego jest w obu przypadkach podobny, tylko właściwe zakwalifikowanie tej opłaty przesądza o braku obowiązku VAT.
Praktyczne skutki wyroku NSA
Dla spółek świadczących usługi leasingu operacyjnego lub zarządzania flotą, wyrok NSA stanowi ważną wskazówkę: jeśli opłata z tytułu udziału własnego ma charakter odszkodowawczy i brak jest elementu ekwiwalentności, to – przy właściwym udokumentowaniu i konstrukcji umowy – nie powinna być uznawana za odpłatne świadczenie usług i nie podlega opodatkowaniu VAT. W praktyce oznacza to, że brak jest obowiązku wykazywania VAT należnego.
Jednocześnie NSA podkreślił, że dla oceny charakteru czynności kluczowe jest ustalenie, czy płatność ma charakter ekwiwalentny. Jeżeli nie, nie dochodzi do opodatkowanego świadczenia. Warto zatem zadbać o jednoznaczne postanowienia umowne oraz odpowiednią dokumentację księgową, aby w razie kontroli skutecznie wykazać brak podstaw do opodatkowania.
Autor: Robert Pytlak