Zwolnienie z VAT nie dla wszystkich czynności związanych z ubezpieczeniami
Aby skorzystać ze zwolnienia z opodatkowania VAT przewidzianego dla usług pośrednictwa ubezpieczeniowego usługodawca musi pozostawać w stosunku z ubezpieczycielem i ubezpieczonym, a jego działalność obejmować istotne aspekty pośrednictwa ubezpieczeniowego – wynika z nowego orzeczenia WSA w Warszawie. Z kolei organy podatkowe skłaniają się ku grupowaniu poszczególnych czynności, nakazując opodatkowanie na zasadach ogólnych tych, które nie mają czysto agencyjnego charakteru.
Przywołany we wstępie wyrok został wydany przez WSA w Warszawie 20 marca 2023 r. (sygn. III SA/Wa 2513/22). Wynika z niego, że zwolnienie z opodatkowania VAT usług pośrednictwa ubezpieczeniowego nie jest przeznaczone dla każdego usługodawcy związanego z działalnością w zakresie ubezpieczeń, a jedynie dla takiego, który zajmuje się czynnościami z zakresu usług ubezpieczeniowych oraz pokrewnych. Kategoria ta nie obejmuje usług wsparcia techniczno-nadzorczego w wykonywaniu usług ubezpieczeniowych, w szczególności polegających na organizacji zadań i zarządzania siecią agentów ubezpieczeniowych świadczących usługi na rzecz ubezpieczyciela, ponieważ świadczący tego typu usługi nie występuje w roli agenta ubezpieczeniowego.
Sąd zgodny z fiskusem
Powołany wyrok był następstwem skargi wniesionej przez podatnika świadczącego usługi leasingu pojazdów. Zwrócił się on do Dyrektora KIS z pytaniem, czy świadczone przez niego usługi związane z udziałem w dystrybucji ubezpieczeń leasingowanych pojazdów stanowią usługi pośrednictwa ubezpieczeniowego i podlegają zwolnieniu przedmiotowemu z opodatkowania VAT. Z przedstawionego stanu faktycznego wynikało, że podatnik nie zajmował się bezpośrednio pozyskiwaniem w imieniu i na rzecz ubezpieczyciela klientów zainteresowanych zawarciem umowy ubezpieczenia, a czynności te wykonywali współpracujący z nim dealerzy samochodów. Do zadań wnioskodawcy należało zaś zarządzeniem siecią agentów ubezpieczeniowych oraz organizacją ich zadań.
Zarówno Dyrektor KIS, jak i WSA w Warszawie zwrócili uwagę na to, że podatnik występuje w tej sytuacji nie jako agent ubezpieczeniowy, a jako swoisty pośrednik między ubezpieczycielem a dealerami, chociażby poprzez negocjację cen polis oraz dostarczanie narzędzi informatycznych pozwalających na obsługę baz danych, monitorowanie rynku czy obsługę rachunkową w zakresie obliczania prowizji agentom oraz składek klientom.
WSA w Warszawie uznał, że tego typu świadczenia nie mogą zostać uznane za usługi pośrednictwa ubezpieczeniowego i podlegać zwolnieniu z opodatkowania VAT. Na poparcie tezy Sąd odwołał się do bogatego orzecznictwa TSUE w zakresie definiowania zakresu usługi pośrednictwa ubezpieczeniowego, z którego wynikają wprost dwa warunki brzegowe: po pierwsze, usługodawca pozostaje w stosunku z ubezpieczycielem i ubezpieczonym, a po drugie, działalność ta musi obejmować istotne aspekty pośrednictwa ubezpieczeniowego, takie jak wyszukiwanie klientów ubezpieczeniowych i kontaktowanie ich z ubezpieczycielem w celu zawarcia umów. W analizowanym przypadku zarówno wyszukiwaniem klientów, jak i ich obsługą zajmowali się poszczególni dealerzy, zatem zdaniem Sądu nie wystąpiła więź prawna pomiędzy podatnikiem a ubezpieczonym. Dodatkowo usługi wykonywane przez podatnika miały charakter techniczny i związany z obsługą usług pośrednictwa ubezpieczeniowego. Właśnie z tych powodów WSA w Warszawie uznał, że wymienione czynności nie mieszczą się w definicji usług pośrednictwa ubezpieczeniowego, a w konsekwencji podlegają opodatkowaniu VAT na zasadach ogólnych.
Organy grupują usługi
W odniesieniu do grupy świadczeń związanych z dystrybucją ubezpieczeń, która nie jest jednocześnie ukierunkowana bezpośrednio na ich sprzedaż, należy również wskazać, że organy podatkowe odchodzą od kompleksowego traktowania wszystkich usług pośrednictwa ubezpieczeniowego (oraz zarządzania nimi) i stosowania globalnego zwolnienia z VAT.
Fakt, że wyszukiwaniem klientów i ich obsługą zajmowali się poszczególni dealerzy, a usługi świadczone przez podatnika miały jedynie charakter techniczny i związany z obsługą usług pośrednictwa ubezpieczeniowego, spowodował, że zdaniem WSA w Warszawie czynności wykonywane przez podatnika nie mieszczą się w definicji usług pośrednictwa ubezpieczeniowego i podlegają opodatkowaniu VAT na zasadach ogólnych.
Znajduje to odzwierciedlenie w wydawanych interpretacjach, w których Dyrektor KIS dokonuje grupowania poszczególnych świadczeń. Do części, związanych stricte z pośrednictwem ubezpieczeniowym, pozwala stosować zwolnienie, natomiast do usług administrowania nakazuje stosować zasady ogólne, wyłączając możliwość zastosowania omawianego zwolnienia.
Tytułem przykładu można wskazać interpretację Dyrektora KIS z 14 grudnia 2022 r. (sygn. 0114-KDIP4-3.4012.541.2022.2.DM), w której organ uznał, że mając na względzie treść przepisów oraz wnioski płynące z wyroków TSUE, należy stwierdzić, że część czynności, do których wykonania zobowiązał się wnioskodawca (m.in. oferowanie produktów ubezpieczeniowych klientom, prowadzenie z nimi rozmów, zawieranie umów i późniejsza obsługa), ze względu na swoje właściwości i charakter, będą z punktu widzenia nabywcy tworzyć spójną usługę pośrednictwa ubezpieczeniowego. Organ wskazał, że celem tych świadczeń jest każdorazowo doprowadzenie do zawarcia umowy pomiędzy klientem a multiagencją ubezpieczeniową, z którą współpracuje wnioskodawca, ale jednocześnie nie ma on wpływu na treść zawieranej umowy ubezpieczeniowej i nie negocjuje warunków umowy. Czynności te mają charakter jednego złożonego świadczenia, z ekonomicznego punktu tworząc jedną kompleksową usługę pośrednictwa ubezpieczeniowego, która może skorzystać ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy o VAT.
Inaczej jest w przypadku usług dotyczących zapobiegania konfliktom interesów w rozumieniu ustawy o dystrybucji ubezpieczeń, stałego monitorowania czy poddawania ocenie pracy pracowników oraz ich doskonalenia zawodowego, które również świadczy wnioskodawca. Jak wskazał Dyrektor KIS, nie zmierzają one do wyszukiwania klientów ubezpieczeniowych i kontaktowania ich z agencją w celu zawarcia umowy. Zdaniem organu przesądza to o tym, że takich czynności nie można zakwalifikować jako pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych i nie stanowią one – wraz z tą usługą – świadczenia kompleksowego. Nie wchodzą one również w zakres usług objętych zwolnieniem na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy o VAT, dlatego należy je opodatkować na zasadach ogólnych.
Takie podejście zaczyna dominować
W mojej ocenie istnieje zatem ryzyko uznania, że świadczone przez podatników usługi dotyczące dystrybucji ubezpieczeń inne niż czynności o charakterze czysto agencyjnym, mogłyby zostać uznane za usługi niepodlegające zwolnieniu z VAT. Wyraźnie zaczyna dominować podejście organów podatkowych w zakresie odrębnej kwalifikacji każdej z usług związanych z pośrednictwem ubezpieczeniowym i wskazane powyżej ryzyko powinni brać pod uwagę podatnicy na etapie tworzenia produktów biznesowych opartych o udział w sprzedaży ubezpieczeń.
