Dyrektywa Omnibus po raz kolejny przedmiotem wyjaśnień. Część 1
Fakt, że Prezes UOKiK zdecydował się na publikację kolejnych wyjaśnień w sprawie tzw. cen omnibusowych, świadczy o tym, że obowiązujące od początku roku regulacje nadal stanowią źródło wątpliwości przedsiębiorców. W pierwszej części artykułu na temat wyjaśnień z maja 2023 r. omawiamy wskazówki Prezesa UOKiK dotyczące sytuacji, w których konieczne będzie informowanie o najniższej cenie obowiązującej w ciągu 30 dni przed obniżką, oraz kręgu podmiotów objętych tym obowiązkiem.
Obowiązująca od 1 stycznia 2023 r. tzw. Dyrektywa Omnibus wprowadziła największe od wielu lat zmiany w polskim prawie ochrony konsumentów. Przewiduje ona m.in. obowiązek informowania konsumentów o najniższej cenie obowiązującej w ciągu 30 dni przed obniżką. Stosowanie nowych przepisów nastręcza przedsiębiorcom wiele trudności. Istnienie po ich stronie wątpliwości prowadzi do nieprawidłowości w realizacji ustawowych obowiązków, co potwierdzają dotychczasowe kontrole przeprowadzone przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) wraz z Inspekcją Handlową.
Powyższy problem zauważył również Prezes UOKIK, który w kolejnych, wydanych 8 maja 2023 r., obszernych wyjaśnieniach odpowiada na liczne pytania przedsiębiorców oraz wyjaśnia najważniejsze wątpliwości dotyczące wykładni nowych przepisów. Organ w dokumencie powołuje się na szereg przykładów i uwzględnia specyfikę różnych branży i rodzajów rabatów. Wyjaśnienia z 8 maja są częściowo rozwinięciem wyjaśnień ze stycznia 2023 r., jednak w dużej mierze odnoszą się do nieomawianych dotychczas kwestii i problemów.
Choć wyjaśnienia Prezesa UOKiK nie mają mocy wiążącej, stanowią bardzo istotną wskazówkę, w jaki sposób należy rozumieć oraz stosować nowe regulacje.
Poniżej przedstawiamy syntetyczne podsumowanie zagadnień omówionych przez Prezesa UOKiK. Podane w tekście przykłady pochodzą z treści wyjaśnień Prezesa UOKiK z 8 maja br.
Ze względu na obszerność objaśnień podsumowanie zostało podzielone na dwie części. W niniejszym artykule prezentujemy część pierwszą.
Kto?
Obowiązek informowania o najniższej cenie obowiązującej w ciągu 30 dni przed obniżką ciąży na przedsiębiorcach, którzy dokonują transakcji z konsumentami oraz klientami detalicznymi (w tym przedsiębiorcami jednoosobowymi i spółkami). Ta ogólna dyrektywa wynika z przepisów ustawy o informowaniu o cenach towarów i usług.
Czy taki obowiązek mają też platformy handlowe i porównywarki cenowe?
Prezes UOKiK jednoznacznie stwierdza, że w ww. przypadkach nowe przepisy również znajdą zastosowanie, gdyż „miejsce sprzedaży” odnosi się nie tylko do fizycznego miejsca (sklepu stacjonarnego), lecz także do miejsca w Internecie, a więc do sklepu internetowego czy właśnie platform handlowych/porównywarek cenowych, pod warunkiem, że udostępniają one sprzedawcom narzędzia do prezentowania obniżek. Fakt, czy są stroną zawieranej umowy, nie ma tu znaczenia.
Powyższy obowiązek nie znajdzie jednak zastosowania do pośredników, którzy zapewniają jedynie przestrzeń do sprzedaży towarów, bez udostępniania narzędzi do informowania o obniżkach cen. W takich sytuacjach odpowiedzialność ponosi przedsiębiorca, który zdecyduje się na komunikowanie w ofercie obniżki (np. w jej opisie).
Przykład
Jeśli porównywarka cen lotów nie informuje o obniżkach, a jedynie przedstawia ranking lotów o określonych parametrach, nie musi podawać najniższej ceny z 30 dni dla żadnego z prezentowanych lotów.
Prezes UOKiK zwraca również uwagę na obowiązek stosowania nowych przepisów przez przedsiębiorców działających w sieciach franczyzowych. Choć to podmioty zarządzające takimi sieciami odpowiadają za model komunikacji marketingowej, to jednak na poszczególnych przedsiębiorcach działających w ramach sieci ciąży obowiązek prawidłowego informowania o obniżonej cenie.
Kiedy?
Prezes UOKiK przypomina, że obowiązek poinformowania o najniższej cenie z 30 dni przed obniżką powstaje dopiero, gdy obniżka zostanie zakomunikowana – samo zmniejszenie ceny, bez zwracania na to uwagi konsumentów (a więc gdy prezentowana jest jedna cena), nie tworzy po stronie przedsiębiorców dodatkowych obowiązków informacyjnych. O tym, kiedy mamy do czynienia z komunikatem o obniżce ceny, pisaliśmy w artykule „Kwartał z Dyrektywą Omnibus. Jak uniknąć błędów?”.
W teorii omawiana zasada jest prosta, ale w praktyce nastręcza trudności i wątpliwości, kiedy przedsiębiorca powinien poinformować o tzw. cenie omnibusowej.
1. Prezentowanie znaku „%”
Prezentowanie znaku „%” nie spowoduje powstania obowiązku informowania o najniższej cenie sprzed 30 dni przed obniżką, jeśli przedsiębiorca użyje go jedynie w celu zachęcenia konsumenta do wejścia do sklepu lub na stronę internetową, bez wskazywania na konkretne produkty objęte procentową obniżką.
Jeśli jednak promocja dotyczy konkretnego towaru, to obok informacji o obniżce, w każdym przypadku jej prezentowania (np. w reklamie, w wynikach wyszukiwania, na karcie produktu) powinny znaleźć się cena sprzedaży oraz najniższa cena z 30 dni przed obniżką.
2. Kody rabatowe i programy lojalnościowe
Według Prezesa UOKiK ogłoszenie na stronie internetowej kodów rabatowych na określone produkty, w tym również kodów „na wszystko”, świadczy o tym, że mamy do czynienia z obowiązkiem informowania o obniżeniu ceny, a zatem powstaje obowiązek wskazania tzw. ceny omnibusowej.
To samo dotyczy indywidualnych kodów rabatowych. Jeśli przy przekazaniu takiego kodu dochodzi do poinformowania o obniżce konkretnego towaru lub usługi, najpóźniej na etapie jego zastosowania należy wskazać informację o najniższej cenie z 30 dni przed obniżką.
Przykład
Na stronie głównej przedsiębiorca informuje o możliwości uzyskania rabatu na grupę produktów (np. bluzy). Na tym etapie nie wskazuje konkretnych produktów objętych akcją. Konsument po wybraniu interesującego go produktu ponownie widzi wysokość rabatu oraz cenę po jego zastosowaniu. W tym momencie należy podać najniższą cenę z 30 dni przed obniżką, nawet jeśli wpisanie kodu miałoby miejsce dopiero w koszyku.
Wydane wyjaśnienia są ważnym drogowskazem na drodze wykładni i stosowania nowych przepisów. Sam Prezes UOKiK w komunikacie wskazuje, że mają one pomóc w interpretacji nowych przepisów, a w konsekwencji zagwarantować konsumentom czytelną, rzetelną i jasną informację o najniższej cenie z 30 dni przed obniżką.
Jeśli zaś kody rabatowe nie odnoszą się do konkretnego towaru lub usługi (lub grupy towarów), ale np. przysługują konkretnym klientom lub dotyczą przyszłych zakupów, to obowiązek informowania o najniższej cenie sprzed 30 dni przed obniżką nie powstanie. Jako przykład takich kodów Prezes UOKiK wskazuje: indywidualną ofertę z uwagi na urodziny klienta (np. rabat na dowolnie wybrany produkt), rabat na następne zakupy (np. -10 zł, bez konkretyzacji produktów).
Te same zasady dotyczą informowania o obniżce cen uczestników programów lojalnościowych i subskrybentów newsletterów, przy czym nie mają znaczenia liczba uczestników takiego programu lub liczba produktów, które są objęte ofertami udostępnianymi w ramach programu.
Liczy się to, czego kod (lub specjalna oferta programu lojalnościowego) dotyczy. Jeśli jest to skonkretyzowany towar lub usługa, to obowiązek wskazania ceny omnibusowej powstanie.
Przykład
- Rabat na następne zamówienie (np. -20%) lub na dowolnie wybrany produkt jest dostępny dla uczestników programu lojalnościowego po dokonaniu przez nich określonej liczby zamówień lub zamówienia na określoną kwotę. W tej sytuacji nie ma obowiązku podawania najniższej ceny z 30 dni przed obniżką.
- Określone produkty są dostępne w aplikacji dla uczestników programu lojalnościowego po zebraniu przez konsumenta określonej liczby punktów przyznawanych za zakupy. Konsumenci w dowolnym momencie podejmują decyzję, w jaki sposób wykorzystają zgromadzone punkty (możliwość wymiany na produkt). W tej sytuacji nie ma obowiązku podawania najniższej ceny z 30 dni przed obniżką.
- Promocja typu cashback (np. zwrot 10% z ostatniego zamówienia) jest dostępna dla uczestników programu lojalnościowego z określonym stażem. W tej sytuacji nie ma obowiązku podawania najniższej ceny z 30 dni przed obniżką.
Należy również pamiętać, że obowiązek informowania o najniższej cenie sprzed 30 dni przed obniżką powstanie także wówczas, gdy przedsiębiorca zdecyduje się na zestawienie poprzednio obowiązującej ceny (np. ceny regularnej, najwyższej ceny ze wskazanego okresu, średniej ceny ze wskazanego okresu) z aktualną ceną sprzedaży (obniżoną) – nawet jeśli prezentacji towaru lub usługi nie towarzyszą dodatkowe oznaczenia (np. przekreślenie ceny).
To samo dotyczy sytuacji, kiedy przedsiębiorca przekreśli cenę, obok wskazując drugą, niższą aktualną cenę. W takim przypadku należy podać również najniższą cenę sprzed 30 dni przed obniżką.
3. Zwiększanie promocji – tzw. promocje kroczące
W zakresie tzw. promocji kroczących, które polegają na zwiększaniu wielkości obniżki (np. najpierw rabat 20%, potem rabat 50%), ustawodawca nie przewidział odmiennej regulacji, co oznacza, że w sytuacji stopniowego zwiększania obniżki przedsiębiorca ma obowiązek obliczać wielkość każdej obniżki względem najniższej ceny z 30 dni przed obniżką i informować o niej.
Przykład
Od 1 maja towar (skarpetki) sprzedawany był po 10 zł. 10 czerwca cenę sprzedaży obniżono o 20% do 8 zł, 15 czerwca wprowadzono kolejny rabat do 4 zł. Wysokość obniżki z 15 czerwca należy obliczać w odniesieniu do najniższej ceny z 30 dni przed tą obniżką, tj. w tym wypadku 8 zł. Obniżka wynosi zatem 50%.
4. Sprzedaż wiązana lub warunkowa
Obowiązek poinformowania o najniższej cenie z 30 dni przed obniżką nie ma zastosowania do ofert warunkowych lub wiązanych, w ramach której przedsiębiorca nie podaje informacji o obniżeniu ceny konkretnego towaru.
Przykłady
Przy promocjach typu:
- „kup produkty za 100 zł, otrzymasz 10% upustu na zakupy”,
- „kup produkty za 100 zł, otrzymasz 10 zł na kartę podarunkową”,
- „kup produkty za 100 zł, otrzymasz 10 punktów na konto klienta”,
- „kup 2 produkty, trzeci gratis”, „3 w cenie 2”,
- „kup 2 produkty A, produkt B gratis”,
- „kup 3, zapłacisz 30 zł za całość”,
przedsiębiorca nie podaje informacji o obniżeniu ceny konkretnego towaru, więc nie zachodzi konieczność wskazania najniższej ceny z 30 dni przed obniżką.
W promocjach typu:
- „kup dowolne produkty za 100 zł, otrzymasz 10% upustu na produkt A”,
- „kup 2 produkty, trzeci taki sam 50% taniej”,
- „kup 2 produkty A, produkt B 50% taniej”,
- „kup 3 takie same produkty, zapłacisz 10 zł za sztukę” [cena obniżona w stosunku do podanej ceny regularnej],
przedsiębiorca podaje informację o obniżeniu ceny konkretnego towaru, więc zachodzi konieczność wskazania najniższej ceny z 30 dni przed obniżką.
5. Ogólne oświadczenia marketingowe
Ogólne oświadczenia marketingowe, takie jak: „najlepsze ceny”, „najniższe ceny”, „hit cenowy”, „dobra cena”, „atrakcyjna cena” (lub tożsame) co do zasady nie są informacją o obniżce ceny, tak długo jak nie wskazują albo nie sugerują obniżek cen, a zatem nie powodują obowiązku informowania o najniższej cenie sprzed 30 dni.
6. Porównywanie z innymi cenami
Porównywanie z innymi cenami, np. ceną różnych wariantów produktu u tego samego przedsiębiorcy, z cenami innych przedsiębiorców, np. ceną rekomendowaną przez wydawcę a ceną obowiązującą, np. w księgarni, ceną obowiązującą w różnych kanałach zakupu, zdaniem Prezesa UOKiK jest dopuszczalnym mechanizmem promowania przewagi cenowej. Jeśli jednak komunikat zawiera elementy sugerujące obniżkę ceny (np. „-20%”, ceny przekreślone), należy podać najniższą cenę z 30 dni przed obniżką.
7. Kolory również mają znaczenie
Ponadto Prezes UOKiK zwraca uwagę przedsiębiorcom na konieczność zachowania konsekwencji w sposobie prezentowania obniżonych cen przy użyciu określonych kolorów, tak aby nie dochodziło przy używaniu tej samej szaty graficznej do wprowadzania klientów detalicznych w błąd co do obniżki ceny tam, gdzie ona nie występuje.
Przykład
Jeśli sprzedawca czerwonym kolorem oznacza cenę promocyjną, a następnie wykorzystuje tę samą szatę graficzną w reklamie internetowej przy promowaniu towarów lub usług bez rabatu – może stwarzać u konsumentów wrażenie obniżki ceny.
Szczególne kategorie produktów
1. Towary lub usługi oferowane w okresie krótszym niż 30 dni
Jak wynika z ustawy, jeżeli towar lub usługa są oferowane do sprzedaży w okresie krótszym niż 30 dni, obok informacji o obniżonej cenie należy podać informację o najniższej cenie, która obowiązywała w okresie od dnia rozpoczęcia oferowania tego towaru lub tej usługi do dnia wprowadzenia obniżki (najniższa cena od wprowadzenia towaru).
Jeżeli towar został wycofany z obrotu na krócej niż 30 dni, uznaje się go za towar znajdujący się w obrocie. W takim przypadku produkt ten nie jest towarem nowo wprowadzonym do obrotu i w przypadku poinformowania o obniżce należy podać najniższą cenę z 30 dni przed obniżką.
Jeśli jednak towar został wycofany z obrotu na dłużej niż 30 dni, a następnie został ponownie wprowadzony do oferty, to obok informacji o obniżonej cenie należy podać informację o najniższej cenie, która obowiązywała od ponownego rozpoczęcia sprzedaży.
2. Towary niepełnowartościowe
Jak wskazuje Prezes UOKiK, towar niepełnowartościowy (np. uszkodzony produkt z ekspozycji, towar zwrócony przez konsumenta ze zniszczonym opakowaniem) może być uznany za inny produkt niż towar pełnowartościowy (o czym przedsiębiorca powinien wyraźnie informować).
W tej sytuacji przedsiębiorca nie ma obowiązku informowania o najniższej cenie sprzed 30 dni przed obniżką. W takiej sytuacji może on również porównać cenę towaru uszkodzonego z bieżącą ceną sprzedaży towaru pełnowartościowego, dbając o to, aby porównanie nie wywoływało wrażenia obniżki. Jeśli towar pełnowartościowy oferowany jest w promocji, porównanie powinno odnosić się do promocyjnej ceny sprzedaży.
3. Ostatnie sztuki towaru pełnowartościowego
Jeśli sprzedawca oferuje do sprzedaży ostatnie sztuki towaru pełnowartościowego, może zachęcić konsumentów do nabycia takich produktów, posługując się hasłami typu „ostatnie sztuki”, „likwidacja kolekcji”, „outlet” (w znaczeniu wyczerpania stanu towaru), czemu może towarzyszyć rzeczywiste obniżenie ceny (bez informacji o obniżce). W tej sytuacji nie ma obowiązku informowania o najniższej cenie z 30 dni przed obniżką, jeśli nie towarzyszy takiej wyprzedaży informacja o obniżce.
Z kolei jeśli przedsiębiorca zdecyduje się na wprowadzenie promocji cenowej na towar, będzie zobowiązany do poinformowania klientów detalicznych o obniżce oraz wskazania najniższej ceny, która obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki.
Dalszy ciąg w części drugiej
Nie ulega wątpliwości, że wydane wyjaśnienia są ważnym drogowskazem na drodze wykładni i stosowania nowych przepisów. Sam Prezes UOKiK w komunikacie wskazuje, że mają one pomóc w interpretacji nowych przepisów, a w konsekwencji zagwarantować konsumentom czytelną, rzetelną i jasną informację o najniższej cenie z 30 dni przed obniżką.
Dalszy ciąg omówienia wyjaśnień Prezesa UOKiK z 8 maja 2023 r. znajdzie się w drugiej części artykułu, który również zostanie opublikowany na naszej stronie.
