Mediacje w sprawach frankowych. Rozporządzenie opublikowane
Wiele z trwających postępowań frankowych zostało zawieszonych z uwagi na brak rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyższy istniejących rozbieżności w orzecznictwie. Coraz większą popularnością – zarówno wśród kredytobiorców, jak i banków – cieszą się jednak mediacje. Zainteresowanie tą formą rozwiązania sporów zapewne jeszcze wzrośnie, ponieważ opublikowane zostało wyczekiwane Rozporządzenie, które zwalnia z podatku dochody osiągnięte w wyniku zawarcia ugody.
Powództwa w tzw. sprawach frankowych konsekwentnie zasypują sądy. W samym tylko Sądzie Okręgowym w Warszawie, według danych za III kwartał 2021 r., toczyło się ponad 30 tys. spraw dotyczących kredytów frankowych. Jednocześnie odczuwalny jest brak ostatecznego stanowiska Sądu Najwyższego, który zamiast rozstrzygnąć wątpliwości i podjąć uchwałę likwidującą aktualne rozbieżności w orzecznictwie, zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z pytaniem prejudycjalnym.
W międzyczasie wiele postępowań frankowych zostało zawieszonych. Wielu kredytobiorców wstrzymuje się też z decyzją o ewentualnym wystąpieniu z pozwem – właśnie do czasu podjęcia uchwały przez SN. W tej sytuacji wartą rozważenia opcją jest udział w postępowaniu mediacyjnym.
Liczne zalety mediacji
Mediacja jest jedną z alternatywnych metod rozwiązywania sporów. To w pełni dobrowolny proces, w ramach którego bezstronny i zaakceptowany przez strony mediator, pomaga uczestnikom postępowania w osiągnięciu porozumienia. Mediacja jest nieformalna i odbywa się w warunkach przyjaznych dla stron. Uczestnicy mediacji, decydując się na udział w postępowaniu, nie mają obowiązku zawarcia ugody – jest to wyłącznie ich uprawienie, w sytuacji, gdy wypracowany projekt ugody będzie odpowiadał ich oczekiwaniom i uznają go za satysfakcjonujący. Co szczególnie istotne, jeżeli w toku mediacji strony zawrą ugodę, może ona zostać przesłana do właściwego sądu powszechnego celem zatwierdzenia, a po zatwierdzeniu ma ona moc prawną ugody zawartej przed sądem. Mediacja jest też objęta całkowitą poufnością i – w porównaniu do procesu sądowego – trwa zdecydowanie krócej.
Mediacje w sprawach frankowych są prowadzone m.in. za pośrednictwem Centrum Mediacji Sądu Polubownego przy Komisji Nadzoru Finansowego. Instytucja ta cieszy się dużym powodzeniem, o czym świadczy wpływ ponad 15 tys. wniosków o mediację w ciągu trzech ostatnich miesięcy 2021 r. W tym przypadku dodatkowymi zaletami postępowania są również brak kosztów po stronie kredytobiorców (koszty mediacji ponoszą banki) oraz możliwość przeprowadzenia całego procesu zdalnie (dzięki wsparciu Systemu Obsługi Sądu Polubownego – SOSP – uruchomionego specjalnie na potrzeby mediacji w sprawach kredytów frankowych). Do programu przystąpiły do tej pory PKO Bank Polski S.A. oraz ING Bank Śląski S.A.
Z preferencji w postaci braku konieczności zapłaty podatku dochodowego od umorzonych wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego mogą skorzystać osoby fizyczne pod warunkiem, że – po pierwsze – kredyt lub kredyty mieszkaniowe zostały zaciągnięte na realizację wyłącznie jednej inwestycji mieszkaniowej i – po drugie – kredytobiorcy nie korzystali wcześniej z umorzenia wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego przeznaczonego na inną inwestycję mieszkaniową. Nowe Rozporządzenie jest jednak nieco bardziej rygorystyczne niż akt prawny obowiązujący do 31 grudnia 2021 r., ponieważ poprzednio nie występował wymóg zaciągnięcia kredytu mieszkaniowego na jedną inwestycję mieszkaniową.
Pilotażowy program ugód dla klientów spłacających kredyty we franku szwajcarskim rozpoczął także mBank S.A. Należy spodziewać się, że wkrótce również inne banki zaproponują kredytobiorcom podjęcie rozmów celem ugodowego zakończenia sporów.
Rozporządzenie zadziała wstecz
Także po stronie klientów banków można spodziewać się wzmożonego zainteresowania udziałem w mediacji, w szczególności biorąc pod uwagę fakt, że opublikowane zostało wyczekiwane od kilku miesięcy Rozporządzenie Ministra Finansów z 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe.
Podobny akt prawny obowiązywał do 31 grudnia 2021 r., jednak od 1 stycznia 2022 r. kwestia ta pozostawała nieuregulowana, co znacząco wpłynęło na zmniejszone zainteresowanie kredytobiorców udziałem w mediacji. Nowe Rozporządzenie przedłuża o kolejny rok rozwiązania obowiązujące do końca 2021 r., choć z pewnymi zmianami.
Z preferencji w postaci braku konieczności zapłaty podatku dochodowego od umorzonych wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego mogą skorzystać osoby fizyczne pod warunkiem, że – po pierwsze – kredyt lub kredyty mieszkaniowe zostały zaciągnięte na realizację wyłącznie jednej inwestycji mieszkaniowej i – po drugie – kredytobiorcy nie korzystali wcześniej z umorzenia wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego przeznaczonego na inną inwestycję mieszkaniową. Zaniechanie poboru podatku dochodowego dotyczy również świadczeń otrzymanych z tytułu nominowanych lub indeksowanych do waluty obcej kredytów mieszkaniowych, jeżeli w związku z zastosowaniem ujemnego oprocentowania, doszło do powstania przychodu.
Warto zwrócić uwagę na fakt, że nowe Rozporządzenie jest nieco bardziej rygorystyczne niż akt prawny obowiązujący do 31 grudnia 2021 r. W poprzednim stanie prawnym nie występował bowiem wymóg zaciągnięcia kredytu mieszkaniowego na jedną inwestycję mieszkaniową. Prawodawca jako jedną inwestycję mieszkaniową definiuje taką, której celem jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych jednego gospodarstwa domowego. Może to być również inwestycja realizująca potrzeby więcej niż jednego gospodarstwa domowego, ale tylko w przypadku gdy osoby fizyczne mające zajmować wspólnie jeden budynek mieszkalny (nie mniej niż jedna osoba fizyczna z każdego takiego gospodarstwa), są osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej w rozumieniu art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn. Do grupy tej, zgodnie z ww. ustawą, zalicza się małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów. Z kolei przez jedno gospodarstwo domowe rozumie się gospodarstwo prowadzone przez osobę fizyczną zajmującą jeden lokal mieszkalny albo jeden budynek mieszkalny jednorodzinny – samodzielnie lub wspólnie z innymi osobami stale z nią zamieszkującymi i gospodarującymi.
Omawiana regulacja przewiduje także preferencję po stronie banków. Rozporządzenie zakłada również zaniechanie poboru CIT od kredytodawców w odniesieniu do dochodów odpowiadających równowartości umorzonych wierzytelności z tytułu kredytów – od tej części kapitału umorzonego kredytu, od której następuje zaniechanie poboru PIT.
Co szczególnie istotne – zaniechanie poboru podatku dochodowego ma zastosowanie do dochodów (przychodów) uzyskanych od 1 stycznia 2022 r. do 31 grudnia 2022 r. Oznacza to, że z opisywanej preferencji będą mogli skorzystać również konsumenci, którzy zdecydowali się na zawarcie ugody po 31 grudnia 2021 r., ale przed 15 marca 2022 r. (data wejścia w życie Rozporządzenia), czyli w okresie gdy kwestia zaniechania poboru PIT pozostawała nieuregulowana. Samo Rozporządzenie znajduje natomiast zastosowanie do kredytów udzielonych przed 15 stycznia 2015 r.
Autor: Katarzyna Jessa, adwokat, mediator