Specustawa o pomocy obywatelom Ukrainy weszła w życie
Tzw. specustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, którą Sejm uchwalił 9 marca, po rozpatrzeniu i przyjęciu części poprawek Senatu została podpisana przez Prezydenta i opublikowana w Dzienniku Ustaw 12 marca 2022 r. Dzięki niej uregulowane zostały zasady podjęcia pracy przez obywateli Ukrainy przebywających legalnie na terytorium Rzeczypospolitej, a także możliwość otrzymania przez nich szeregu świadczeń pomocowych.
Według przepisów specustawy pobyt obywateli Ukrainy na terenie Polski uznaje się za legalny w okresie 18 miesięcy (licząc od 24 lutego 2022 r.), jeżeli wjechali oni legalnie do Polski w okresie od 24 lutego 2022 r. i deklarują zamiar pozostania na terytorium RP.
Przepisów omawianej regulacji nie będzie się natomiast stosować do obywateli Ukrainy, którzy mają m.in. zezwolenie na pobyt stały, czasowy czy posiadają status uchodźcy.
Minister określi limit pracowników z Ukrainy?
Specustawa dopuszcza możliwość podjęcia pracy na terytorium RP przez obywateli Ukrainy (których pobyt uznaje się za legalny), jeżeli pracodawca powiadomi powiatowy urząd pracy w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy. Zawiadomienie powinno nastąpić za pośrednictwem systemu teleinformatycznego – praca.gov.pl. W zawiadomieniu podmiot powierzający pracę powinien przekazać swoje dane, dane obywatela Ukrainy, rodzaj zawartej umowy oraz stanowisko i miejsce pracy obywatela Ukrainy.
Specustawa dopuszcza jednak ograniczenie, zgodnie z którym Minister właściwy do spraw pracy może określić w drodze rozporządzenia, liczbę obywateli Ukrainy, którzy będą mogli podjąć zatrudnienie w danym podmiocie, ustaloną w stosunku do liczby wszystkich osób, które zatrudnia pracodawca, kierując się – jak można przeczytać w ustawie – względami bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego, ochroną lokalnych rynków pracy oraz zasadą komplementarności zatrudnienia cudzoziemców w stosunku do obywateli polskich.
Jednocześnie specustawa wprowadza możliwość rozpoczęcia i wykonywania działalności gospodarczej na terenie RP przez obywateli Ukrainy (których pobyt na terenie Polski jest uznawany za legalny), na takich samych zasadach, jak obywatele polscy, pod warunkiem uzyskania przez nich numeru PESEL.
Do świadczeń wystarczy PESEL
Oprócz otrzymania dostępu do rynku pracy obywatele Ukrainy będą również uprawnieni do uzyskania świadczeń rodzinnych, świadczenia wychowawczego, świadczenia dobry start, rodzinnego kapitału opiekuńczego, dofinansowania obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna.
Obywatele Ukrainy, przebywający na terenie RP, których pobyt jest uznawany za legalny i którzy zostaną wpisani do rejestru PESEL, będą również mogli otrzymać świadczenia pieniężne (np. zasiłki) i świadczenia niepieniężne (np. posiłki), na zasadach przewidzianych w ustawie o pomocy społecznej. W tym celu konieczne będzie złożenie przez nich oświadczenia o sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej.
W przypadku ww. świadczeń specustawa wprowadza zasadę, zgodnie z którą, przy ustalaniu dochodu (będącego kryterium przyznania świadczeń rodzinnych), w przeliczeniu na osobę nie uwzględnia się członka rodziny, który zgodnie z oświadczeniem osoby ubiegającej się o te świadczenia, nie przebywa na terytorium RP, co oznacza, że dla powyższych celów nie będą uwzględniane m.in. dochody Ukraińców biorących udział w wojnie, których rodziny przybyły do Polski.
Obywatele Ukrainy, przebywający na terenie RP, których pobyt jest uznawany za legalny i którzy zostaną wpisani do rejestru PESEL, będą również mogli otrzymać świadczenia pieniężne (np. zasiłki) i świadczenia niepieniężne (np. posiłki), na zasadach przewidzianych w ustawie o pomocy społecznej. W tym celu konieczne będzie złożenie przez nich oświadczenia o sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej. W toku postępowania o przyznanie ww. świadczeń, nie będzie konieczne przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego, chyba że powstaną wątpliwości co do treści złożonego oświadczenia.
Obywatele Ukrainy będą mogli ponadto wnioskować o pomoc w postaci jednorazowego świadczenia pieniężnego w wysokości 300 zł na osobę, przeznaczonego na utrzymanie, w szczególności na pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe.
Obywatele Ukrainy, których pobyt na terytorium RP jest uznawany za legalny, będą mogli korzystać także z bezpłatnej pomocy psychologicznej. Dodatkowo, na terenie RP będą mogli korzystać z opieki medycznej w zakresie świadczeń, które przysługują osobom objętym obowiązkowym lub dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym (z wyłączeniem leczenia uzdrowiskowego i rehabilitacji uzdrowiskowej).
Specustawa weszła w życie z dniem ogłoszenia, czyli 12 marca 2022 r. – z mocą od dnia 24 lutego 2022 r.
Autor: Żaneta Napora, adwokat