Zmiany dotyczące pracy zdalnej i badania trzeźwości pracowników przyjęte przez Sejm

Zmiany dotyczące pracy zdalnej i badania trzeźwości pracowników przyjęte przez Sejm

Nowelizacja Kodeksu pracy, która przewiduje uchylenie obowiązujących przepisów o telepracy i zastąpienie ich regulacjami o pracy zdalnej, 13 stycznia 2023 r. została ostatecznie uchwalona przez Sejm. Obecnie czeka ona na podpis Prezydenta i publikację w Dzienniku Ustaw. Dotychczas zasady pracy zdalnej wynikały z tymczasowego rozwiązania w postaci art. 3 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z COVID-19. Za sprawą wspomnianych zmian w Kodeksie pracy pracodawcy uzyskają też nowe uprawnienia w zakresie kontroli trzeźwości pracowników.

Potrzeba uregulowania zasad pracy zdalnej wynikała m.in. z tego, że przepisy COVID-owe mogą być stosowane tylko przez okres obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, oraz przez okres 3 miesięcy po ich odwołaniu.

Niezbędne warunki lokalowe

Nowelizacja Kodeksu pracy zakłada, że pracownik będzie mógł pracować zdalnie z wybranego przez siebie miejsca (zamieszkania) po uzgodnieniu z pracodawcą. Przejście na pracę zdalną będzie możliwe już w momencie zawierania umowy, a uzgodnienie z pracodawcą może być zawarte nawet w formie elektronicznej.

Ustawa zakłada też, pracodawca będzie mógł wydać polecenie pracy zdalnej w okresie stanu nadzwyczajnego, zagrożenia epidemicznego albo epidemii i 3 miesięcy po ich zakończeniu, ale po złożeniu przez pracownika oświadczenia, że posiada on warunki lokalowe i techniczne do wykonywania pracy na odległość. Takie polecenie będzie mogło zostać cofnięte w każdym momencie z dwudniowym uprzedzeniem.

Zasady pracy zdalnej mają być ustalane w porozumieniu pomiędzy pracodawcą a zakładowymi organizacjami związkowymi, a gdy takie nie funkcjonują u danego pracodawcy – w oparciu o regulamin opracowany na podstawie konsultacji z przedstawicielami pracowników, a w razie jego braku – o porozumienie z pracownikiem lub polecenie pracodawcy.

Uprawnienia i obowiązki pracodawcy

Co istotne, odmowa przez pracownika wykonywania pracy w trybie zdalnym nie może stanowić podstawy do wypowiedzenia jego umowy. Taka osoba nie będzie też mogła być w jakikolwiek sposób dyskryminowana – zarówno z powodu wykonywania pracy zdalnej, jak i odmowy wykonywania pracy w takiej formie.

Prace legislacyjne związane z nowelizacją Kodeksu pracy są na ukończeniu i nowe regulacje prawdopodobnie zaczną obowiązywać jeszcze w pierwszej połowie 2023 r. Przepisy o pracy zdalnej miałyby wejść w życie w ciągu 2 miesięcy od dnia ich ogłoszenia (przy czym Senat zaproponował wydłużenie vacatio legis z 2 do 3 miesięcy). Szybciej zaczną obowiązywać regulacje dotyczące kontroli trzeźwości – w ciągu 14 dni od ogłoszenia.

Ustawa nakłada na pracodawców obowiązek zapewnienia sprzętu umożliwiającego wykonywanie pracy zdalnej (w tym pokrycia kosztów jego serwisu) oraz energii elektrycznej i usług telekomunikacyjnych. Ewentualnie może on wypłacać pracownikowi ryczałt w wysokości uwzględniającej normy zużycia materiałów i narzędzi pracy, w tym ich udokumentowanych cen rynkowych, norm zużycia energii oraz kosztów usług telekomunikacyjnych. Co istotne, powyższe świadczenia nie będą stanowić dla pracownika przychodu w rozumieniu ustawy o PIT.

Pracodawcy zyskają uprawnienie do kontrolowania pracownika w miejscu i czasie wykonywania pracy zdalnej. Nie będzie mogło jednak naruszać to prywatności zatrudnionego, a także innych osób. Nadzór nie będzie mógł także utrudniać korzystania z pomieszczeń domowych w sposób zgodny z ich przeznaczeniem.

Ustawa zakłada również wprowadzenie okazjonalnej pracy zdalnej – na wniosek pracownika złożony w postaci papierowej lub elektronicznej przez maksymalnie 24 dni w roku kalendarzowym. Nie byłoby wówczas wymogu zawarcia porozumienia z pracownikiem, a kontrola wykonywania pracy zdalnej i przestrzegania BHP odbywałaby się na zasadach ustalonych z zatrudnionym.

Pracodawca sprawdzi trzeźwość

Nowelizacja Kodeksu pracy przyjęta przez Sejm przewiduje również uprawnienie pracodawcy do kontroli trzeźwości pracownika lub obecności w jego organizmie środków działających podobnie do alkoholu. Aktualnie trzeźwość pracowników może kontrolować tylko uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego np. policja. Po wejściu w życie omawianych przepisów taką możliwość zyskają także pracodawcy, w sytuacjach, gdy będzie to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób bądź ochrony mienia. Co istotne, kontrola może objąć także osoby zatrudnione w innej formie niż umowa o pracę, np. na zasadzie B2B lub na podstawie umowy zlecenia.

Gdy wynik badania wskaże na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości, pracodawca nie będzie mógł dopuścić takiej osoby do pracy. Niedopuszczony do wykonywania swoich zadań pracownik będzie mógł natomiast żądać dodatkowego przeprowadzenia kontroli trzeźwości przez policję.

Kiedy wejście w życie?

Warto wspomnieć, że w trakcie prac legislacyjnych posłowie odrzucili poprawki zgłoszone przez Senat, które przewidywały m.in. że maksymalny wymiar okazjonalnej pracy zdalnej miałby wynieść 30 dni. Senatorowie proponowali również, by pracodawca nie mógł odmówić pracy zdalnej pracownikom posiadającym dzieci do lat 10 (w przyjętej przez Sejm ustawie granica wieku to 4 lata). Inna z poprawek Senatu przewidywała ponadto wydłużenie vacatio legis dla omawianych przepisów – z 2 do 3 miesięcy.

Ostatecznie jednak przepisy o pracy zdalnej wejdą w życie w ciągu 2 miesięcy od dnia ich ogłoszenia. Jeszcze szybciej zaczną obowiązywać regulacje dotyczące kontroli trzeźwości – w ciągu 14 dni od ogłoszenia.

Żaneta Napora

Autor: Żaneta Napora, adwokat