Rozszerzone uprawnienia skarbówki. Kto zajrzy na nasze konta?
Do tej pory ściśle określone organy podatkowe mogły żądać informacji bankowych dotyczących osób, które mają status podejrzanych, a więc takich, którym przedstawiono formalne zarzuty. Od początku lipca żądanie może dotyczyć wszystkich bez wyjątku, a możliwość wglądu w dane bankowe otrzymają także naczelnicy 400 urzędów skarbowych, które działają w Polsce. Resort finansów nie wyklucza jednak, że przepisy, które umożliwią daleko posuniętą ingerencję w strefę prywatności obywateli, zostaną jeszcze zmienione.
1 lipca 2022 r. weszły w życie przepisy, które w istotny sposób poszerzą zakres uprawnień Krajowej Administracji Skarbowej. Chodzi o dostęp do informacji bankowych. W aktualnym stanie prawnym, bank jest obowiązany do sporządzania i przekazywania informacji dotyczących podejrzanego lub osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej w przypadku, gdy postępowanie przygotowawcze lub czynności wyjaśniające są prowadzone w związku z czynami popełnionymi w zakresie działalności osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej. Udostępnienie informacji przez bank odbywa się na pisemne żądanie Szefa Krajowej Administracji Skarbowej lub naczelnika urzędu celno-skarbowego wydane w związku z wszczętym postępowaniem przygotowawczym lub czynnościami wyjaśniającymi odpowiednio w sprawie o przestępstwa lub wykroczenia oraz przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe.
Zakres informacji, które bank musi w takiej sytuacji przekazać, jest bardzo szeroki i dotyczy w szczególności posiadanych lub współposiadanych rachunków, obrotów i stanów tych rachunków (z podaniem wpływów, obciążeń rachunków i ich tytułów oraz odpowiednio ich nadawców i odbiorców), zawartych umów kredytowych lub umów pożyczki (z podaniem wysokości wynikających z nich zobowiązań, celów, na jakie zostały udzielone, i sposobu zabezpieczenia ich spłaty), a także umów depozytowych, umów udostępniania skrytek sejfowych oraz ich historii, akcji Skarbu Państwa nabytych za pośrednictwem banków lub obligacji emitowanych przez Skarb Państwa, a także obrotu tymi papierami wartościowymi.
W przypadku, gdy mimo prawidłowego wezwania podmiot zobowiązany, czyli bank, w wyznaczonym terminie nie udzieli informacji lub udzieli ich w niepełnym zakresie, Szef Krajowej Administracji Skarbowej lub naczelnik urzędu celno-skarbowego może, w drodze decyzji, nałożyć na taki podmiot karę pieniężną w wysokości do 10 000 zł.
Dotychczasowe przepisy umożliwiały żądanie informacji bankowych dotyczących podejrzanych, czyli osób, którym przedstawiono formalne zarzuty. Przyjęta zmiana umożliwia natomiast wnioskowanie o dostęp do informacji bankowych w oparciu o pełną uznaniowość organu podatkowego. Wbrew zapewnieniom Szefa KAS, który podkreśla, że dane przekazywane przez banki chronione są tajemnicą skarbową, którą regulują szczegółowo przepisy ordynacji podatkowej, nowelizacja znacząco zwiększy ryzyko nadużyć.
Status podejrzanego już niepotrzebny
Od 1 lipca 2022 r. zakres powyższych uprawień jest szerszy i umożliwia organom KAS również żądanie informacji bankowych dotyczących osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej lub danych pełnomocników wskazanego w żądaniu rachunku bankowego w przypadku, gdy postępowanie przygotowawcze lub czynności wyjaśniające są prowadzone w związku z czynami popełnionymi w zakresie działalności osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej. Innymi słowy, banki będą miały obowiązek przekazania organom podatkowym i skarbowym informacji o rachunkach bankowych także osób fizycznych, które nie będą miały statusu podejrzanych.
Z uwagi na to, że żądania będą mogły dotyczyć również pełnomocników takich rachunków, to skarbówka zyska wiedzę o rozliczeniach dokonywanych poprzez konto, którego właścicielem jest inna osoba niż ta, której dotyczy żądanie wystosowane przez organy KAS. Rozszerzone zostanie dodatkowo grono podmiotów mogących żądać informacji bankowych – dodano do niego naczelnika urzędu skarbowego.
Zmiany niewykluczone?
Analizując konsekwencje wprowadzanych zmian, należy zwrócić uwagę przede wszystkim na to, że dotychczasowe przepisy umożliwiały żądanie informacji bankowych dotyczących podejrzanych, czyli osób, którym przedstawiono formalne zarzuty. Planowana zmiana umożliwi natomiast wnioskowanie o dostęp do informacji bankowych w oparciu o pełną uznaniowość organu podatkowego. Wbrew zapewnieniom Szefa KAS, który podkreśla, że dane przekazywane przez banki chronione są tajemnicą skarbową, którą regulują szczegółowo przepisy ordynacji podatkowej, nowelizacja znacząco zwiększy ryzyko nadużyć. Obywatele słusznie obawiają się prób ingerencji w ich prywatność, fiskus ma bowiem otrzymać narzędzie, które umożliwi mu w zasadzie nieograniczony dostęp do informacji bankowych podatników.
Opisywana zmiana od początku wzbudza bardzo dużo kontrowersji, o czym dobitnie świadczy fakt, że w oficjalnych komunikatach resort finansów nie wyklucza kolejnych zmian. Pozostaje mieć nadzieję, że będą one zmierzały w kierunku ograniczenia ryzyka uznaniowego występowania o dane dotyczące rachunków bankowych oraz ich nieuzasadnionego wykorzystywania, nie zaś dalszego ingerowania w strefę prywatności obywateli.
Autor: Katarzyna Jessa, adwokat, mediator