Oczekiwanie na rozstrzygnięcia w zakresie schematów podatkowych

Oczekiwanie na rozstrzygnięcia w zakresie schematów podatkowych

W ostatnich 2 latach temat schematów podatkowych, tak bardzo komentowany zaraz po wprowadzeniu w życie zmian do ordynacji podatkowej, które ich dotyczyły, stracił sporo na dynamice. Wkrótce może się to jednak zmienić, a to za sprawą niezgodności przepisów dotyczących raportowania schematów podatkowych z konstytucją, którą orzekł Trybunał Konstytucyjny w Belgii. Podobne wątpliwości sygnalizują też Francuzi. Zastrzeżenia, m.in. dotyczące ujawniania tajemnicy zawodowej przy raportowaniu MDR-ów, zgłoszono też do polskiego Trybunału Konstytucyjnego.

Ustawa z 2 marca 2020 r. wprowadzająca tzw. tarczę antykryzysową w związku z epidemią COVID-19 zawiesiła obowiązek raportowania schematów podatkowych transgranicznych do 30 czerwca 2020 r., zaś w przypadku schematów podatkowych krajowych ustanowiła zasadę, że obowiązek ich raportowania ulega zawieszeniu od 31 marca 2020 r. do 30. dnia po dniu odwołania stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii ogłoszonego w związku z COVID-19. Stan zagrożenia epidemicznego został właśnie po raz kolejny przedłużony rozporządzeniem Rady Ministrów z 31 października 2022 r. do 31 grudnia 2022 r. Obowiązujące zatem ciągle częściowe zawieszenie obowiązku raportowania MDR-ów sprawiło, że schematy podatkowe przestały być „gorącym tematem”. Ten stan rzeczy może się jednak wkrótce zmienić.

Wątpliwości Belgów i Francuzów

Kilka tygodni temu belgijski Trybunał Konstytucyjny orzekł o sprzeczności przepisów krajowych wdrażających unijną dyrektywę 2018/822 (tzw. dyrektywa DAC6), dotyczącą raportowania schematów podatkowych, z belgijską konstytucją – w zakresie, w jakim profesjonalni pełnomocnicy, wykonujący zawody zaufania publicznego (adwokaci, radcowie prawni, doradcy podatkowi), są zobowiązani do przekazywania organom podatkowym informacji o schematach podatkowych bez względu na obowiązującą ich tajemnicę zawodową. 15 września 2022 r. belgijski Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok (103/2022), w którym stwierdził, że tego rodzaju ustawowe zwolnienie z korporacyjnej tajemnicy zawodowej łamie zasady określone w belgijskiej ustawie zasadniczej.

Na tym wątpliwości belgijskiego TK bynajmniej się nie skończyły. W pytaniu skierowanym do TSUE poddał on bowiem w wątpliwość m.in. zasadność raportowania na podstawie dyrektywy DAC6 jakichkolwiek innych schematów podatkowych poza tymi, które dotyczą CIT.

Niezależnie od czynności podejmowanych przez sądy innych krajów europejskich na gruncie badania zgodności przepisów krajowych dotyczących MDR-ów z unijnymi, warto wspomnieć, że w 2020 r. do polskiego Trybunału Konstytucyjnego wpłynął wniosek Krajowej Izby Doradców Podatkowych w sprawie zbadania zgodności z Konstytucją przepisów ordynacji podatkowej, które zezwalają klientom na zwalnianie z tajemnicy zawodowej doradców podatkowych, gdy ci występują w roli promotora przy raportowaniu schematów podatkowych.

Już w grudniu 2020 r. tenże Trybunał skierował także do TSUE pytanie prejudycjalne, w którym zwrócił się o rozstrzygnięcie zgodności z Kartą Praw Podstawowych UE regulacji przewidujących dla profesjonalnych pełnomocników powołujących się na tajemnicę zawodową obowiązek poinformowania innego pośrednika o konieczności zgłoszenia schematu podatkowego. TSUE nie wydał jeszcze co prawda rozstrzygnięcia w tej sprawie, choć 5 kwietnia 2022 r. pojawiła się opinia Rzecznika Generalnego, w której nie podziela on wątpliwości zgłoszonych przez pytającego (sprawie nadana została sygnatura C-694/20). Podobne wątpliwości zawarła w swoim pytaniu z 25 czerwca 2021 r. do TSUE Rada Stanu z Francji (organ będący odpowiednikiem polskiego Naczelnego Sądu Administracyjnego).

Udzielenie przez TSUE odpowiedzi na powyższe pytania może ponownie podgrzać temat raportowania MDR, zwłaszcza w przypadku, gdyby wydane orzeczenia uznały przedstawione wątpliwości za zasadne.

Zastrzeżenia również w Polsce

Niezależnie od czynności podejmowanych przez sądy innych krajów europejskich na gruncie badania zgodności przepisów krajowych dotyczących MDR-ów z unijnymi, warto wspomnieć o podobnych działaniach z naszego rodzimego podwórka. Już na początku 2020 r. do polskiego Trybunału Konstytucyjnego wpłynął wniosek Krajowej Izby Doradców Podatkowych w sprawie zbadania zgodności z polską Konstytucją przepisów ordynacji podatkowej, które zezwalają klientom na zwalnianie z tajemnicy zawodowej doradców podatkowych, gdy ci występują w roli promotora przy raportowaniu schematów podatkowych.

KIDP w swoim pytaniu zwróciła uwagę na obowiązującą w polskim systemie prawnym zasadę, zgodnie z którą profesjonalny pełnomocnik (osoba wykonująca zawód zaufania publicznego) może być zwolniony z tajemnicy zawodowej jedynie przez sąd. Tymczasem przepisy ordynacji podatkowej kreują możliwość dowolnego zwalniania z tejże tajemnicy w trybie pozasądowym przez podmioty będące uczestnikami obrotu gospodarczego. Jednym z podstawowych problemów, jaki KIDP wskazała w swoim stanowisku skierowanym do TK, jest brak precyzyjnego określenia przesłanek i trybu pozasądowego zwalniania doradców podatkowych z tajemnicy zawodowej. Przepisy ordynacji podatkowej nie wyjaśniają bowiem sposobu, w jaki profesjonalny pełnomocnik powinien pozyskiwać informacje o schemacie podatkowym od swego klienta, nie dookreślają również stopnia szczegółowości tych informacji. Taka sytuacja kreuje ryzyko zawarcia w raporcie danych niekompletnych lub niezgodnych z rzeczywistością. To może z kolei narazić profesjonalnego pełnomocnika na odpowiedzialność karną skarbową.

Dodatkowym elementem, na który zwróciła uwagę KIDP, jest niespójność systemowa istniejących regulacji z uzasadnieniem celu ich wprowadzenia do systemu prawa. Jak bowiem wynika z treści Objaśnień Podatkowych z 31 stycznia 2019 r. opublikowanych przez Ministerstwo Finansów do krajowych regulacji dotyczących schematów podatkowych, „celem przepisów MDR jest dostarczenie administracji skarbowej informacji, która będzie wykorzystywana przez organy podatkowe do poprawy jakości systemu podatkowego”. Jeśli tryb i zakres informacji pozyskiwanych od klientów przez profesjonalnych pełnomocników o schematach podatkowych jest niedookreślony, to cel ten może okazać się trudny do osiągnięcia.

W tym okresie pozornego spokoju w zakresie komentowania zagadnień związanych z MDR-ami podatnicy powinni zatem zachować czujność. Kolejne rozstrzygnięcia – zarówno TSUE, jak i naszego krajowego Trybunału Konstytucyjnego – mogą przyczynić się do przekonstruowania dotychczas funkcjonującego sposobu raportowania poprzez wprowadzenie do niego istotnych ograniczeń, a z całą pewnością niezbędnych doprecyzowań.