Po sekurytyzacji nadal są koszty podatkowe
Sekurytyzacja jest często spotykanym sposobem finansowania w firmach leasingowych. Polega ona na zbyciu wierzytelności leasingowych do podmiotu trzeciego. Wykładnia przyjęta przez fiskusa i WSA w Poznaniu prowadziłaby do tego, że żaden z podmiotów – zarówno firma leasingowa, jak i spółka przenosząca wierzytelności – nie byłaby uprawniona do zaliczenia kwot wierzytelności do kosztów podatkowych. Najnowszy wyrok NSA jest korzystniejszy dla podatników i wskazuje, jak należy rozliczać nieściągalne wierzytelności z takiej umowy.
WSA i fiskus: wierzytelności poza kosztami
Opisany wyrok dotyczył sekurytyzacji z udziałem spółki irlandzkiej. Na dostawcę finansowania przeniesione zostały wierzytelności z tytułu leasingu. Spółka leasingowa miała jednak pozostać stroną umów leasingu, przyjmować płatności i monitorować spłatę zadłużenia. W niektórych przypadkach firma leasingowa mogła również odkupować wierzytelności z powrotem od podmiotu irlandzkiego. Pytanie zadane we wniosku o interpretację dotyczyło właśnie przypadku wierzytelności, które zostały odkupione przez firmę z Polski, a które okazały się nieściągalne. Polski leasingodawca zapytał we wniosku, czy wartość nieściągalnych wierzytelności może zaliczyć do kosztów podatkowych – oczywiście wskazując, że takie prawo mu przysługuje.
Dyrektor KIS nie zgodził się ze stanowiskiem zaprezentowanym przez spółkę, wskazując, że w okresie od zbycia wierzytelności nie znajdowała się ona w roli wierzyciela. Stanowisko organu podzielił WSA w Poznaniu w wyroku z 27 marca 2019 r. (sygn. I SA/Po 39/19), który podkreślił, że nawet późniejszy odkup wierzytelności nie zmienia tego faktu. W efekcie leasingodawca nie miałby prawa do zaliczenia nieściągalnej wierzytelności do kosztów.
Kluczowe dla sprawy jest to, że na podstawie art. 17k ustawy o CIT to spółka rozpoznawała przychody podatkowe z tytułu świadczonych usług leasingu. Zdaniem NSA znajduje tu zastosowanie wyjątek z art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. a ustawy o CIT. Skoro przychody należne były rozpoznawane u leasingodawcy, to ma on prawo do zaliczenia nieściągalnych wierzytelności do kosztów.
Na szczęście dla wnioskodawcy Naczelny Sąd Administracyjny nie zgodził się zarówno z WSA w Poznaniu, jak i Dyrektorem KIS. NSA uznał, że i sąd I instancji, i organ za bardzo skupiły się na cywilnoprawnej definicji wierzytelności czy wierzyciela. Tymczasem kluczowe dla sprawy jest to, że na podstawie art. 17k ustawy o CIT to spółka rozpoznawała przychody podatkowe z tytułu świadczonych usług leasingu. Zdaniem NSA znajduje tu zastosowanie wyjątek z art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. a ustawy o CIT. Skoro przychody należne były rozpoznawane u leasingodawcy, to ma on prawo do zaliczenia nieściągalnych wierzytelności do kosztów.
Sekurytyzacja opcją wartą rozważenia
Z korzystnym wyrokiem należy się niewątpliwie zgodzić. WSA do spółki z fiskusem wykreowały nieznany ustawie warunek zaliczania nieściągalnych wierzytelności do kosztów podatkowych w postaci posiadania statusu wierzyciela na dzień powstania przychodu. Nic takiego z ustawy o CIT nie wynika. Poza tym zaprezentowana wykładnia prowadziłaby do niedopuszczalnego wniosku, że tak naprawdę żaden podmiot nie mógłby zaliczyć do kosztów tych wierzytelności (co miałoby istotne znaczenie, gdyby sekurytyzacja była dokonywana przez podmiot polski). O ile negatywne stanowisko Dyrektora KIS nie dziwi, o tyle zaskakujące jest, że WSA w Poznaniu również przyjął tak profiskalne podejście, niemające przecież bezpośredniego oparcia w przepisach.
Warto zauważyć, że nie jest to pierwszy taki wyrok NSA. W wyroku z 1 września 2020 r. (sygn. II FSK 1286/18) orzekł on tak samo. Wydaje się więc, że problem można na tym etapie uznać już za rozstrzygnięty. Powinny mieć to na uwadze podmioty rozważające sekurytyzację, która może się okazać również podatkowo atrakcyjną formą finansowania, a możliwość „ukosztowienia” nieściągalnych wierzytelności może mieć wpływ na optymalną strukturę transakcji.
Autor: Bartosz Mazur, doradca podatkowy