Jakie losy podatku od „zrzutek” pieniężnych na cele charytatywne?
Aktualizacja tekstu: 21.04.2023
Jeden z elementów tzw. ustawy deregulacyjnej, która 26 stycznia 2023 r. została uchwalona przez Sejm, a następnie w całości odrzucona przez Senat, zawierał propozycję zmian do przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn, której wejście w życie oznaczałoby m.in. opodatkowanie wielu charytatywnych zbiórek internetowych. Tak się jednak nie stanie. Mimo że posłowie odrzucili senackie veto, to przyjęli kolejną nowelizację przepisów dotyczących darowizn, procedowaną w ramach ustawy wprowadzającej pakiet SLIM VAT 3, więc kontrowersyjne zmiany nie zaczną obowiązywać.
Projektowana nowelizacja ustawy o podatku od spadków i darowizn zawiera w sobie zarówno „marchewkę”, jak i „kij”. „Marchewką” niewątpliwie jest podniesienie wolnych od podatku progów wartości nabywanego majątku – i to dla wszystkich trzech grup podatkowych. „Kijem” jest natomiast wprowadzenie zasady zliczania do jednej wspólnej kwoty wartości nabywanych składników majątku od wielu osób. W przypadku osób należących do III grupy podatkowej (obejmującej osoby fizyczne, które nie są ze sobą spokrewnione) progi te zostały ustalone odpowiednio na poziomie 18 060 zł – w przypadku wartości składników majątkowych uzyskanych od jednej osoby lub 54 180 zł – w sytuacji, gdy nabywane składniki pochodzą od wielu osób.
Zbiórki charytatywne ofiarą
Przypadkową ofiarą (bo trudno sobie raczej wyobrazić, że celową) tych zapisów mogą stać się nieopodatkowane dotychczas charytatywne zbiórki pieniężne, będące odmianą tzw. crowdfundingu donacyjnego. Ich mechanizm polega na tym, że osoba fizyczna prosi potencjalnych darczyńców – najczęściej za pośrednictwem portalu internetowego, choć wykorzystywane bywają do tego również inne media – o wpłaty drobnych kwot na realizację określonego celu charytatywnego. W ten sposób np. rodzice chorego dziecka mogą zbierać pieniądze potrzebne na jego operację lub kosztowne leczenie.
Obecne brzmienie przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn nie przewiduje konieczności sumowania otrzymywanych darowizn od wszystkich darczyńców. Podstawowa zasada, która w tym zakresie obowiązuje, polega na konieczności opodatkowania darowizny dokonywanej przez niespokrewnionego darczyńcę, jeśli jego wpłata lub wartość przekazywanego składnika majątkowego przekroczy wartość 5 308 zł. Drobnych wpłat może być zatem tysiące i dopóki wartość żadnej z nich nie przekroczy 5 308 zł – na obdarowanym nie ciąży obowiązek podatkowy. Warto w tym miejscu podkreślić, że łączne kwoty zbierane w zrzutkach realizowanych na cele charytatywne potrafią być naprawdę wysokie, nierzadko osiągają one wartość kilkuset tysięcy, a niekiedy nawet kilku milionów zł (bo taki bywa koszt zagranicznych operacji chirurgicznych ratujących życie lub terapii drogimi, nierefundowanymi lekami).
Wejście w życie nowych regulacji skutkowałoby tym, że każdą wpłaconą złotówkę, o którą zostanie przekroczony limit wynoszący 54 180 zł, podatnik (beneficjent zrzutki) będzie musiał opodatkować podatkiem od spadków i darowizn obliczonym odpowiednio według stawek zależnych od wysokości łącznej kwoty zebranej w trakcie zrzutki przekraczającej kwotę wolną od podatku.
Opodatkowanie darowizn otrzymanych przez nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej – w zależności od kwoty przekraczającej ustawowy limit | ||
Od | Do | Wysokość opodatkowania |
| 11 128 zł | 12% |
11 128 zł | 22 256 zł | 1 335 zł 40 gr i 16% od nadwyżki ponad 11 128 zł |
22 256 zł | 3 115 zł 90 gr i 20% od nadwyżki ponad 22 256 zł | |
Co ważne, podwyższając progi kwot zwolnionych od podatku dla poszczególnych grup podatkowych, ustawodawca nie przewidział żadnej modyfikacji w zakresie przedziałów kwot, do których zastosowanie mają poszczególne stawki podatkowe. Ponadto, zgodnie z projektowaną regulacją, do limitu w wysokości 54 180 zł zliczane mają być kwoty wpłacane na rzecz jednej osoby fizycznej przez różnych darczyńców w okresie kolejnych, następujących po sobie, 5 lat. A więc, jeśli w ciągu 5 lat beneficjent otrzyma środki z kilku zrzutek, ich wartość dla potrzeb ustalenia odpowiedniej stawki podatkowej trzeba będzie liczyć łącznie.
Zważywszy na perspektywę zbliżających się wyborów, spodziewano się, że jeszcze przed wejściem w życie kontrowersyjnych zmian dotyczących podatku od spadków i darowizn, Sejm zdąży uchwalić kolejną nowelizację, wyłączając z opodatkowania zbiórki pieniężne organizowane w celach charytatywnych. Okazuje się, że będzie ona procedowana w ramach ustawy wprowadzającej pakiet SLIM VAT 3. Ustawodawca rezygnuje z koncepcji sumowania darowizn otrzymywanych od wszystkich darczyńców, a jednocześnie planuje podwyższenie limitów zwolnienia z podatku od spadków i darowizn dla jednej osoby w okresie pięcioletnim.
Zgodnie z zamysłem Sejmu projektowane przepisy miałyby zacząć obowiązywać od 1 lipca 2023 r. Gdyby tak się stało, sytuacja osób korzystających ze zbiórek pieniężnych przeznaczonych na zaspokojenie istotnych potrzeb zdrowotnych ich lub członków ich rodziny lub innych, godnych realizacji, uległaby znaczącemu pogorszeniu. W przypadku dużych zbiórek, gdzie wartość środków przekazywanych przez ogół darczyńców kilkukrotnie przewyższa projektowany limit, około ⅕ zebranej kwoty trafiałaby bowiem nie do beneficjenta zbiórki, a do fiskusa.
Senat przeciwny, ale…
Na powyższy aspekt praktyczny procedowanych regulacji zwrócił uwagę Senat, który uzasadniając uchwałę o odrzuceniu ustawy w całości, określił efekt prac legislacyjnych Sejmu w tym zakresie mianem „podatku od zrzutek”, co wzbudziło poważne zastrzeżenia prawne wśród senatorów. Ponadto Senat wskazał, że prace legislacyjne w tej części nie zostały poprzedzone stosowną analizą w zakresie skutków finansowych, nie mówiąc o potrzebnej analizie prawnej oraz przeprowadzeniu społecznych konsultacji. Braki te, zdaniem Senatu, mogą podważyć zaufanie obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa.
Najbliższe posiedzenie Sejmu zapowiedziane jest dopiero na połowę kwietnia br. Prawdopodobnie wtedy odbędzie się głosowanie, którego celem będzie odrzucenie senackiego veta. Wiele wskazuje na to, że, jak to miało miejsce z wieloma podobnymi uchwałami Senatu, i w tym przypadku znajdzie się sejmowa większość, której głosowanie sprawi, że omawiana ustawa zostanie uchwalona. Oznaczałoby to, że kontrowersyjne zmiany do ustawy o podatku od spadków i darowizn, jeśli ustawę podpisałby Prezydent RP, wejdą w życie już 1 lipca 2023 r.
Wybory przesądziły?
Szansę na uchylenie tych przepisów, zanim jeszcze wejdą w życie, stworzyła perspektywa zbliżających się wyborów parlamentarnych. W omawianym aspekcie opisywana ustawa uderza bowiem w dużej mierze w osoby najsłabsze, potrzebujące pomocy, co już jest żywo komentowane w środowisku organizacji pomocowych pośredniczących w organizowaniu tego rodzaju zbiórek.
Spodziewano się, że nawet, jeśli ustawa zostanie uchwalona z pominięciem stanowiska Senatu, co zrealizowało się 14 kwietnia 2023 r., przed jej wejściem w życie parlament zdąży uchwalić jej nowelizację, wyłączając z opodatkowania zbiórki pieniężne organizowane w celach charytatywnych. Jest to tym bardziej prawdopodobne, że pytany o ustawę premier Mateusz Morawiecki dostrzega potencjalny problem, informując, że zlecił już Ministerstwu Finansów prace nad odpowiednim uściśleniem drakońskich przepisów. Zapewnił, że organizacje pomocowe mogą być spokojne. Problem polega tylko na tym, że podatnikami w zakresie podatku od spadków i darowizn nie są organizacje, które często są jedynie pośrednikami w zbieraniu funduszy, ale osoby fizyczne, do jakich środki te ostatecznie trafiają.
Finalnie okazało się, że poprawka, która wyeliminuje problem opodatkowania zbiórek internetowych, została uchwalona – również 14 kwietnia 2023 r. – w ramach ustawy wprowadzającej pakiet SLIM VAT 3. Przewiduje ona rezygnację z koncepcji sumowania darowizn otrzymywanych od wszystkich darczyńców, a jednocześnie podwyższenie limitów zwolnienia z podatku od spadków i darowizn dla jednej osoby w okresie pięcioletnim.
Zgodnie z ustawą przyjętą przez Sejm progi mają wynosić:
- 36 120 zł (zamiast 10 434 zł) – dla nabywców zaliczanych do I grupy podatkowej,
- 27 090 zł (zamiast 7 878 zł) – dla nabywców zaliczanych do II grupy podatkowej,
- 5 733 zł (zamiast 5 308 zł) – dla nabywców zaliczanych do III grupy podatkowej.
Regulacje procedowane w ramach pakietu SLIM VAT 3 mają zacząć obowiązywać 1 lipca 2023 r., a więc w tym samym dniu, w którym wejść w życie miały kontrowersyjne zmiany dotyczące podatku od spadków i darowizn, które miały być elementem tzw. ustawy deregulacyjnej. Aby tak się stało, obie ustawy muszą zostać wcześniej opublikowane w Dzienniku Ustaw. O ile w przypadku ustawy deregulacyjnej nie jest to zagrożone, to ustawą wprowadzającą SLIM VAT 3 będzie jeszcze zajmować się Senat.
Autor: Małgorzata Sobońska-Szylińska, adwokat, MBA