Leasing zwrotny – jedna kompleksowa usługa zwolniona z VAT?

Transakcja leasingu zwrotnego będzie stanowić jedną kompleksową usługę finansową zwolnioną od VAT, a dokonywane w jej ramach zbycie ruchomości przez korzystającego nie będzie stanowić odpłatnej dostawy towarów w rozumieniu ustawy o VAT. Bez znaczenia pozostaje to, czy leasing jest leasingiem finansowym, czy leasingiem operacyjnym – to konkluzje wyroku WSA w Warszawie. Orzeczenie to jest bardzo groźne z perspektywy praktyk stosowanych przez firmy leasingowe.

Niedawno pisaliśmy o jednym z pierwszych wyroków wojewódzkiego sądu administracyjnego w sprawie leasingu zwrotnego i jego kwalifikacji dla celów VAT. Kolejne miesiące pokazują jednak, że na jednolite podejście sądów do tego zagadnienia nie ma co liczyć, a ostateczne rozstrzygnięcie sporów w tym zakresie nastąpi zapewne przed Naczelnym Sądem Administracyjnym.

Dwie osobne czynności – WSA w Warszawie

Jak już informowaliśmy, w wyroku WSA w Poznaniu z 5.02.2021 r. (sygn. I SA/Po 571/20) Sąd uznał, że dostawa ruchomości przez korzystającego na rzecz leasingodawcy i zwrotne oddanie jej do używania korzystającemu na podstawie umowy leasingu powinny być postrzegane jako dwie odrębne czynności dla celów podatku VAT. Analogiczne konkluzje wynikają z wyroku WSA w Warszawie z 19.03.2021 r. (sygn. III SA/Wa 1318/20). Warszawski Sąd wskazał w nim, że leasing zwrotny charakteryzuje się powiązaniem umowy leasingu z poprzedzającą ją umową sprzedaży, jednak co do zasady są to dwie umowy cywilnoprawne. Odwołując się do wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie Mydibel, WSA w Warszawie potwierdził, że w określonych przypadkach transakcja leasingu zwrotnego może przybrać formę usługi finansowej, zwolnionej od VAT.

WSA zauważył, że wyrok TSUE nie determinuje sposobu opodatkowania każdej takiej transakcji. Co więcej, WSA wskazał, że powoływany przez skarżącą spółkę wyrok TSUE nie jest tak jednoznaczny, jak sugerował podatnik. Sąd podkreślił, iż TSUE w pewnych swoich stwierdzeniach opierał się ściśle na ustaleniach sądu krajowego, w tym m.in. stwierdzeniu, że analizowane transakcje „stanowią transakcje o charakterze czysto finansowym”. WSA wskazał ponadto na szereg zastrzeżeń poczynionych przez TSUE, a także fakt, iż sprawa rozstrzygana przez Trybunał nie dotyczyła przeniesienia prawa własności rzeczy, gdyż firmie leasingowej przyznano dzierżawę działek na 99 lat (nie zaś ich własność). Wreszcie, WSA wskazał, iż w sprawie przedstawionej przez skarżącą spółkę, umowa leasingu, która dotyczyłaby ruchomości, byłaby umową leasingu operacyjnego, co również różnicuje rozpatrywany przez WSA stan faktyczny od tego, na tle którego zapadło orzeczenie TSUE. W oparciu o te, jak i szereg innych argumentów, WSA w Warszawie uznał, że wbrew stanowisku skarżącej, w opisanej przez nią sytuacji nie dochodzi do świadczenia jednej kompleksowej usługi finansowej, która korzystałaby ze zwolnienia od VAT.

Jedna kompleksowa transakcja – również WSA w Warszawie

Do całkowicie przeciwnych wniosków doszedł jednak ten sam Sąd w wyroku z 28.04.2021 r. (sygn. III SA/Wa 1599/20), w którym WSA uchylił interpretację organu, odmawiającą podatnikowi prawa do uznania transakcji leasingu zwrotnego za jedną kompleksową transakcję zwolnioną od VAT. W odróżnieniu jednak od powołanych powyżej wyroków, ten został wydany na skutek skargi złożonej przez przyszłego korzystającego, który mógłby działać również jako dostawca przedmiotu umowy leasingu (ruchomości).

Jak zaznaczył korzystający we wniosku o interpretację, to on byłby uprawniony do dokonywania odpisów amortyzacyjnych od wartości ruchomości dla celów podatkowych, a ponadto sprawował władztwo ekonomiczne nad ruchomościami, ponosił ryzyka związane z ich używaniem, przekazaniem podmiotom trzecim, instalacją, potencjalnym uszkodzeniem, zniszczeniem czy utratą. Ruchomości byłyby też używane przez korzystającego w sposób ciągły do prowadzonej w dotychczasowy sposób działalności (zarówno przed, jak i po transakcji). W ocenie korzystającego transakcja leasingu zwrotnego powinna w takim przypadku być traktowana jako jedna kompleksowa usługa finansowa, podlegająca zwolnieniu od VAT na podstawie z art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT. Dla uzasadnienia swojego stanowiska korzystający wskazał na sprawowane przez siebie w sposób nieprzerwany władztwo ekonomiczne i ponoszenie ryzyk z tym związanych, fakt dokonywania odpisów amortyzacyjnych, a także to, że transakcja ma charakter czysto finansowy, jako że służy pozyskaniu źródła finansowania przez korzystającego.

W odpowiedzi na skargę korzystającego, WSA w Warszawie stwierdził, że transakcja leasingu zwrotnego będzie stanowić jedną kompleksową usługę finansową zwolnioną od VAT, zaś dokonywane w ramach tej transakcji zbycie ruchomości przez korzystającego nie będzie stanowić odpłatnej dostawy towarów w rozumieniu ustawy o VAT. Swoje stanowisko WSA oparł na następujących argumentach:

Z perspektywy podatku VAT kluczowe znaczenie mają skutki ekonomiczne transakcji. W tym zakresie WSA przywołał m.in. wyrok w sprawie kart paliwowych wydany przez TSUE 15.05.2019 r. w sprawie C-235/18 (Vega International Car Transport and Logistic – Trading GmbH). Nie można natomiast opierać się jedynie na skutkach prawnych przyjętych konstrukcji cywilnoprawnych. Skutki podatkowe transakcji w zakresie VAT powinny więc być wyprowadzane w oparciu o cel ekonomiczny stron.
WSA również odwołał się do wyroku TSUE w sprawie Mydibel, w pełni zgadzając się z jego konkluzjami i rozciągając je na analizowany przez siebie stan faktyczny. W szczególności WSA wskazał, że celem leasingodawcy nie jest nabycie przedmiotu leasingu samo w sobie, gdyż finansujący nie zamierza korzystać z nabytego przedmiotu ani nie obejmuje go w posiadanie. Nabycie przedmiotu leasingu służy bowiem jedynie zabezpieczeniu spłaty rat leasingowych. Jak ocenił WSA, sprzedaż przedmiotu umowy nie jest również celem korzystającego – jego celem jest jedynie pozyskanie środków finansowych. Z tych względów leasing zwrotny bliższy jest umowie pożyczki, służącej poprawie płynności finansowej korzystającego.
W efekcie WSA stwierdził, że nabycie przedmiotu leasingu przez leasingodawcę nie daje mu prawa do rozporządzania rzeczą jak właściciel w rozumieniu art. 7 ust. 1 ustawy o VAT.

WSA uznał również, że na powyższe konkluzje nie ma wpływu to, czy leasing jest leasingiem finansowym, czy leasingiem operacyjnym. Nie ma bowiem znaczenia okoliczność, kto dokonuje odpisów amortyzacyjnych. W ocenie WSA przedmiotowo istotne elementy leasingu zwrotnego są bowiem zrealizowane bez względu na rodzaj zawartej umowy leasingu czy też przedmiot leasingu zwrotnego.

Wskazany wniosek o interpretację

Odnosząc się do powyższego wyroku WSA, należy podkreślić, że zawiera on dość trafną ocenę charakteru transakcji leasingu zwrotnego. Jest to bowiem (z perspektywy celu ekonomicznego) transakcja służąca pozyskaniu środków finansowych. Wyrok ten idzie jednak dalej niż praktyka państw członkowskich Unii Europejskiej. Uznaje on bowiem za transakcję zwolnioną od VAT każdą formę leasingu zwrotnego – nie tylko w formie leasingu finansowego, kwalifikowanego jako dostawa towarów.

Argumenty i konkluzje WSA czynią ten wyrok bardzo groźnym z perspektywy praktyk wszystkich firm leasingowych. Oznacza to, że powinny one dążyć do jak najszybszego pozyskania interpretacji potwierdzających zasadność tych praktyk. Nie należy oczekiwać, że wyrok ten natychmiast przełoży się na praktykę organów podatkowych. Należy się spodziewać, że tak jak dotychczas będą one jeszcze przez jakiś czas konsekwentnie uznawać leasing zwrotny za dwie odrębne transakcje dla celów podatku VAT. Taka sytuacja nie będzie jednak trwać wiecznie, więc podmioty, które dotychczas nie pozyskały interpretacji indywidualnej w tym zakresie, powinny rozważyć wystąpienie ze stosownym wnioskiem.

Autor: Marta Szafarowska, doradca podatkowy